Page Text
________________
૭૭ ]
[ શ્રી જિનપ્રણીત કર્મવિજ્ઞાન થાયોપશસિકભાવતનાની કોઈ પણ લબ્ધિને સર્વથા ઘાત કરવાને કોઈપણું વાતકર્મ સમર્થ નથી તે આ પૂર્વે કહેવાઈ ગયું છે, હરકોઈ જીવમાં ચૈતન્યશક્તિને અક્ષાંશ પણ અનાવૃત યા અનંતરીત રહે છે. અને તે પ્રગટ અંશ તેનું કાર્ય કરે જ છે. જ્ઞાન-દર્શનાદિ ચૈતન્ય લબ્ધિને ઘાતકમેના આઘાતથી બચેલા આ પ્રગટ અંશને ઔદયિક ભાવ તે કહેવાય જ નહિ કારણ કે-ઘાતી કર્મોને ઉદય ચેતનલબ્ધિને અથાત તેના અનુછવી ગુણેને ઘાતક અથવા બાધક જ હાય, સાધક તે નહિ જ. જે આ ઘાતી આવરણુદ્ધિક અને ઘાતી અંતરાય કર્મોને સર્વથા યાને સંપૂર્ણ પણે ઉદય માનીએ તે તે જીવમાં ચૈતન્યને બિલકુલ અભાવ થતાં તે જડ પુદ્ગલવત્ બની જાય અને એ દશામાં તે તેમાં રાગ-દ્વેષ પણ સંભવે નહિ કારણ કે પુદ્ગલ સર્વથા અચેતન હોવાથી તેમાં રાગ કે દ્વેષ ઘટતા જ નથી. આથી સંસારી જીવમાં જ્ઞાન, દર્શનાદિ લબ્ધિને જે અંશ પ્રગટ છે. તેમાં કર્મોદય નિમિત્ત ન જ માની શકાય. ચેતન લબ્ધિને આ પ્રગટ અંશ તે તે ઘાતી કર્મને ક્ષયે શમનિષ્પન્ન ક્ષાપથમિક ભાવ છે.
શબ્દની પૂર્વે આવતે પૂર્વગ “અ” અનેક અર્થમાં વપરાય છે જેમકે -
(i) “અછવ”ને અર્થ છે જીવભિન્ન પુદ્ગલાકિ જડ પદાર્થો. અત્રે “અભિન્ન અર્થમાં છે. “અજ્ઞાન”માં “અ”ને ભિન્ન અર્થ કરીએ તે તેને અર્થ જ્ઞાનભિન્ન “જડ” થાય પરંતુ પુદ્ગલાદિ જડ પદાર્થને અજ્ઞાની નથી કહેતા. અજ્ઞાનનું આધારભૂત દ્રવ્ય તે જ ચેતના છે જે જ્ઞાનનું પણ છે. આથી “અજ્ઞાન” માં “અ” ભિન્ન અર્થમાં નથી. | (i) અત્રે કોઈ પ્રશ્ન કરે છે “ભારતની રાજધાની કઈ છે અને તે મુંબઈની કઈ દિશામાં આવી છે? “અ” એ જવાબ આપ્યો “ભારતની રાજધાની દિલ્હી છે અને તે મુંબઈની કઈ દિશામાં છે તેની મને ખબર નથી.” “બ”નો જવાબ છે. “ભારતની રાજધાની દિલ્હી છે અને તે મુંબઈની દક્ષિણમાં છે. “ક” ને જવાબ છે. “ભારતની રાજધાની મદ્રાસ છે અને મુંબઈની દક્ષિણમાં.” “ડ” ને જવાબ છે “ભારતની રાજધાની મદ્રાસ છે અને તે મુંબઈની ઉત્તરમાં છે.” ઉપરોક્ત ચારે વ્યક્તિઓમાં અજ્ઞાન છે પરંતુ તે સર્વ “અજ્ઞાનમાં ભેદ છે” “અ”ને રાજધાની સંબંધિ એક અંશનું જ્ઞાન છે અને બીજા અંશનું અજ્ઞાન છે. આવી “અ”નું અજ્ઞાન જ્ઞાનની અપૂર્ણતા છે. “બ” ને એક અંશનું જ્ઞાન છે અને બીજા અંશનું જ્ઞાન વિપરીત છે. તેથી આ અજ્ઞાનમાં અંશે જ્ઞાન છે અને અંશે વિપરીતતા પણ છે. “ક” નું રાજધાની સંબંધી જ્ઞાન સવશે વિપરીત છે. પરંતુ ન પૂછાએલા પ્રશ્નનનું જ્ઞાન છે કારણ કે તે જાણે છે મદ્રાસ મુંબઈની દક્ષિણમાં છે. “ડ” નું જ્ઞાન તે સવશે વિપરીત છે. આથી “અજ્ઞાન”માં “પૂર્વગ “અ” ને અર્થ અભાવ, અપૂર્ણતા તેમજ વિપરીતતા પણ ઘટે છે.
| SR No. | 023039 |
| Book Title | Jinpranit Karm Vigyan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kirti Maneklal Shah |
| Publisher | Kirti Maneklal Shah |
| Publication Year | 1983 |
| Total Pages | 152 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |