________________
માનવગતિનું મૂલ્ય સિદ્ધ થાય. રાજગમાં થાન, કાયેત્સર્ગ, ગુરૂસેવા, ગુરૂકૃપા આવે. હઠાગમાં આસન, પ્રાણાયામ વગેરે આવે. પણ તેથી ધીમે ધીમે કાર્યસિદ્ધિ થાય.
આપણે આપણા જીવનને બચાવવાનું બે બાબતથી– (૧) અજ્ઞાનતામાંથી (૨) આસક્તિમાંથી.
તે માટે એક મણ, એક શેરઃ એક શેર એક તેલચાદ કરે ને નાશમાંથી બચે. તેમાંથી પાછા હઠો-પાછા હઠો.
આ ભાવ વારંવાર દેહરાવશે તે તે ભાવ સ્વભાવ જે થઈ જવા લાગશે, વીર્યનું ઉર્ધ્વીકરણ એ તમારે ભાવ છે. ભાવ, કરતાં કરતાં સ્વભાવ થઈ જાય. ભલે ભૂલ થઈ જાય. પતન થઈ જાય, પણ પશ્ચાત્તાપ અને પ્રાયશ્ચિત્ત દ્વારા બીગડી સુધારી શકાય છે. વળી પાછા ભાવને સ્વભાવ તસ્કે વાળવાની સાધના દેહરાવી શકાય છે. ભૂલથી કદી નિરાશ થવું નહિ.
આપણું જીવન મહાન છે, માનવજીવનની મહાનતા વિરતિથિી. તે વિરતિની દષ્ટિએ મહાન છે.
આપણે પચ્ચખાણ, વ્રત, નિયમ લઈ શકીએ, દેવે તે બિલકુલ લઈ શકતા નથી. વિરતિની સર્વોચ્ચ સાધના માનવજીવનમાં જ છે. ભગવાનની ઉત્કૃષ્ટ ભક્તિસ્વરૂપભગવાનની આજ્ઞાપાલન રૂપ-વિરતિ આ માનવજીવનમાં છે.
આમ ભક્તિમાં પણ છે ચડિયાતા નથી. ભક્તિમાં પણ માન ચડિયાતા અને વિરતિમાં પણ માન ચડિયાતા. તેથી બધી રીતે માનવ દેવ કરતાં મહાન છે.
