________________
સંવાદ પંચક
સ્થૂલિભદ્રઃ આત્મવિકાસના ક્રમમાં જે અનેક કસોટીઓમાં થઈ પસાર થવાનું છે તે કસોટીઓમાંની કેશા તમારી સાંપ્રત સ્થિતિ એ પણ એક વિષમ અને અત્યંત શુરવીર આત્માથી નિવારી શકાય તેવી દુર્ઘટ કસોટી છે. અનેક નિર્બળ આત્માએ આ પહેલા ધોરણની પરીક્ષામાંથી જ તેનું વિકટપણે જેઈ હારી ગયા છે. અને આખપ્રકાશિત માર્ગને દુર્ઘટ માની તે ક્રમને નિસર્ગના નિયમથી વિરુદ્ધ કિંવા અસ્વાભાવિક ગણે છે. અધઃપ્રકૃતિ અને ઉચ્ચ પ્રકૃતિના યુદ્ધકાલનો આ તમારે સમય તમારે અત્યંત સાવધાનીથી પસાર કરવાનો છે. કારણ કે અનેક વીર પુરુષોની ઉચ્ચ પ્રકૃતિ પણ સત્સમાગમને
ગ લેવા છતાંયે આ યુદ્ધમાં અસાવધાની અને અનુપગથી પરાજયને પામી છે. કેશા ! બ્રાતિને ઉપશમ થયા પછી કાંઈક કાળે જે તેને પ્રથમેદય થાય છે, તે અત્યન્ત બલવાન હોય છે, તેની નિતિ કરવા જે આત્મા અસમર્થ નીવડે તે પુનઃ તે પ્રકૃતિના ટલ્લે ચડે છે. અને પુનઃ નિર્જન સ્થિતિમાં આવતાં અનંતકાળ વીતી જાય છે. ઉદય સ્વરૂપને પામેલા પરિણામમાં રંજનપણું ન રાખતાં તેને પૈર્યપૂર્વક વિતાવવા ભણી જ લક્ષ રાખશો તે અલ્પ કાળમાં તે ઉદય નિવૃત થઈ જશે. ઉદયને પામેલા પરિણામને ભાવસ્વરૂપપણે ન પરિણમાવતાં ઉદયાવસ્થામાં જ સાક્ષીભાવે વેદી લેવા તે ઉદિત પ્રકૃતિ પર વિજય મેળવવાનું ગુપ્ત રહસ્ય છે. ઉદય ભાવને પામેલી પ્રકૃતિમાં રંજન ભાવનું સેવન તે મૃત એવા વિકાર દેહમાં અમૃત સીંચી તેને સજીવન કરવા તુલ્ય છે. કેશા ! હું તમને જે વસ્તુ રહસ્ય ઘણું કાલથી સમાવવા પ્રયત્ન કરતા હતા, છતાં જે તમારી બુદ્ધિમાં પ્રવેશી શકતું નહોતું તે રહસ્ય આ કાળે તમને શનિથી વિચારતાં મૂર્તિમાન થવા લે છે. આ સ્થળ, આ કાળ, આ યોગ, અને આ સવિકાર સ્થિતિને અનુભવ તમને એક અદભુત મર્મજ્ઞાન આપવા માટે જ આવ્યો છે, એમ જાણી તે પ્રસંગમાંથી યભૂત વસ્તુને ગ્રહી લેશે તો ઘણું કષ્ટવડે પ્રાપ્ત થવા ગ્ય જ્ઞાન
