________________
શુદ્ધ જિજ્ઞાસુ દષ્ટિ હોય, જે ગુણને પૂજારી હોય, જેના જીવનમાં અહિંસાને નિવાસ હોય અને જે સત્યને ઉપાસક હાથ તે કઈ પણ મુમુક્ષુ, જૈન છે. આમ “સમ્પ્રદાય બહારના પણ વાસ્તવિક જૈનત્વના પથે ખરા ન બનીને પિતાનું આત્મકલ્યાણ સાધે છે.
અનેકાન્તદશ મહાવીરે જૈનત્વ-વિકાસની ભૂમિકાનું નિરૂપણ કરતાં સાધુ-ધર્મ અને ગૃહસ્થ-ધર્મ એમ ત્રિવિધ ધર્મ ફરમાવ્યો છે. મહાત્માનું અનેકાન્તદર્શન જેમ સાધુ-જીવનને ઉપદેશ કરે છે, તેમ ગૃહસ્થમને પણ ઉપદેશ કરે છે.સાધુ ત્યાગને જ ઉપદેશ કરે એ સાચી વાત છે. પણ ત્યાગ એ સાપેક્ષ શબદ છે. એટલે ત્યાગ કોને ? ધર્મ કે અધર્મને? પુણ્યને કે પાપને સદાચરણને કે દુરાચરણને? પહેલા-પહેલાને ત્યાગ કરવાનું કહેનાર શયતાન છે,
જ્યારે બીજા–બીજાને ત્યાગ કરવાનું સાધુ ઉપદેશે એ તે ખુલ્લું જ છે. આમાં ભલા કેને મતભેદ હોય! ગૃહસ્થાશ્રમની નીતિરીતિ અને નિયમ-પદ્ધતિ તથા વ્યવહાર-પ્રણાલીને ઉપદેશ કરનારા સાધુઓ વારતવમાં તે આશ્રમમાં ભરાઈ રહેલી બદીનો જ ત્યાગ કરવાનો ઉપદેશ કરે છે. મતલબ કે, ત્યાગને ઉપદેશ ત્યાગીઓ બે રીતે કરે સાધુ– જીવનને અનુકૂળ અને ગૃહસ્થજીવનને અનુકૂળ. કેવળ ઓળના રાગ આલાપવામાં જ ત્યાગને
