________________
૧૨૮
દાની સ્થિતિ હતી. અનુકંપાદાનનું કેટલું માહાન્ય કહિયે ? ટુંકાણમાં–* ઉત્કૃષ્ટ આરોગ્ય, નિષ્કટક રાજ્ય (અખંડ સામ્રાજ્ય), પ્રગટ નિરૂપમ રૂપ-લાવણ્ય, અતિ ઉજવળ-યશ-કીરિ, વળી ધન, વન, દીર્ઘ આયુષ, અકુટિલ પરિવાર, અને આજ્ઞાવતી ઉદાર દિલના પુત્રે એ બધું આ ચરાચર જગત્માં દયાનું જ ફળ સમજવું. દુનિયામાં જે કંઈ ભવ્ય, આશ્ચર્યકારી, આનંદકારી અથવા પ્રશંસાપાત્ર દેખાય છે તે સર્વ કૃપા-દેવીને જ પ્રભાવ જાણુ. કહ્યું છે કે – - “પાનામા, જે વસ્તુળારા.
તથાં મુતા, વિચતિ તે વિરમ ”
એટલે કૃપા નદીના વિશાળ કાંઠે સર્વે ધર્મો તૃણાકર (green vendure) લીલા છમ ઘાસની પેરે વિલસી રહે છે પરંતુ તે કૃપાનદી જ્યારે સુકાઈ જાય છે ત્યારે પછી તે ક્યાં સુધી ટકી શકે છે? તરતજ ત્યાં ઉગેલા ઘાસની પરે ધર્મ પણ શેભા રહિત-સાર સત્વરહિત ફીકેફ પડી જાય છે. એ તે જ્યાં સુધી દયાને પ્રવાહ વહેતે હેય છે ત્યાં સુધી જ સર્વ શેભા-સાર-સત્વ-આનંદ અને સુખ સમાધિ સમર્પે છે. પછી તે તે કેવળ નામશેષજ રહે છે. અત્રે પ્રસંગે જે જે મહાપુરૂષનાં ઉદાર ચરિત્ર કહેવાયાં છે તેમાંથી સાર માત્ર એ લેવાને છે કે આપણે સહુએ આપણું હૃદય કમળ લાગણીવાળું-દયાદ્ધ કરી, કઠેરતા દૂર કરી, દીન દુઃખી જનેની હારે ચઢી “પરદુઃખ ભંજન” બિરૂદ પ્રાપ્ત કરવું યોગ્ય છે.
ઈતિશ.
સમાસ,
