________________
૧૯ ઊર્ધ્વલોકમાં રહેનારા પણ છે. મનુષ્ય મધ્યલોકમાં જ વસનારા છે. તિર્યંચગતિના એકેન્દ્રિયથી માંડીને પંચેન્દ્રિય સુધીના જ અહીં મધ્યલોકમાં-મનુષ્યલોકમાં વસનારા છે. સ્વર્ગલોકમાં માત્ર એકેન્દ્રિય જ હોય છે. ત્યાં વિકસેન્દ્રિય એ હેતા નથી. નાર, જી નીચે અધોલકમાં વસનારા છે.
મધ્યલોકમાં અથવા મનુષ્યલોકમાં રહેલા માનને તિર્યંચગતિને જેને વિશેષ પરિચય હોય છે.
તિર્યંચગતિના જીવો :- એકેદ્રિયથી માંડીને ચતુરિદ્રિય ગાધીન છે, તથા પશુ-પંખી વગેરે પંચેન્દ્રિય જીવે ને તિર્યંચગતિના જ કહેવાય છે.
પાણીમાં જીવનારા માછલાં, મગરમચ્છ, કાચબા વગેરે તથા જમીન ઉપર ફરનારા સાપ, અજગર,
ળિયા, સસલા ઉંદર, ખિસકોલી, ચંદન, ગાળી, સિંહ, વાઘ, દીપડા, શિયાળ, વાંદરા, હાથી, ઘોડા, હરણ, રોઝ, ભૂંડ, કૂતરાં, બિલાડા વગેરે અનેક જાતિના પ્રાણીઓ તેમજ આકાશમાં ઊડનારા ગરુડ, સમળી, ઘુવડ, કાગડા, કબૂતર, ચકલા, કાયલ, પોપટ, મર, બતક, બગલા, હંસ, વગેરે જાતજાતના પક્ષીઓ પાંચ ઇનિ. ચવાળા હોય છે. પક્ષીઓને આપણી જેમ
