________________
છ જીવનિકાય
(૧) પૃથ્વીકાય : માટી, મીઠું વગેરે ખાવામાં કે અન્ય ઉપયોગમાં લેવાના બસ્સો, ચાર સો ગ્રામમાં પરિમાણ કરવું............થી વધારે નહીં.
(૨) અપ્કાય : પાણી પીવાના અને ન્હાવાના-ધોવાના ઉપયોગમાં લેવા માટે પચ્ચીસ -પચાસ લીટર વગેરેમાં પરિમાણ કરવું............થી વધારે નહીં.
(૩) તેજસ્કાય : ફૂલો, સગડી, ભટ્ટી, પ્રાઇમસ, દીવો, ફ્રીજ આદિનું પરિમાણ કરવું..........થી વધુ નહીં.
(૪) વાયુકાય : હિંચકો, ઝૂલો, પંખો, વીંઝણા વગેરે જેનાથી હવા ખવાય છે. એની સંખ્યાનું પરિમાણ કરવું. રુમાલ, કાગળ વગેરેની પણ સીમા રાખવી.............થી અધિક નહિ.
(૫) વનસ્પતિકાય : લીલાં શાક, ફળ, ફૂલ, વગેરે જે ઉપયોગમાં આવે, એની સંખ્યા અથવા ફિલો બે કિલોમાં પરિમાણ રાખવું...........થી વધુ નહિ.
(૬) ત્રસકાય : સમજપૂર્વક ત્રસ જીવોની હિંસાના ત્યાગનો નિયમ લીધો હોવા છતાંય દરેક પ્રવૃત્તિએ જીવોની રક્ષાના ધ્યેયથી ઉપયોગપૂર્વક ક૨વી. ઉપયોગ અર્થાત્ જયણા એ ધર્મ છે. શાસ્ત્રકારે કહ્યું છે કે—
जयणाय धम्मजणणी, जयणा धम्मस्स पालणी चैव । नववुड्डिकरी जयणा एगंत सुहावृहा जयणा ॥
અર્થાત્ જયણા એ ધર્મની જનેતા છે. જયણા એ ધર્મની પાલિકા છે. જયણા એ ધર્મને વધા૨ના૨ી તેમજ એકાંત સુખને લાવનારી છે.
૪૮
