________________
ધર્મના આદ્ય પ્રકાશક : ૧૫
જ્ઞાનીઓની “જ્ઞાન દષ્ટિ” માત્ર શ્રદ્ધા ઉપર જ ભાર મૂકતી હોવાથી માણસને આકર્ષી શકતી નથી. પરંતુ એ સાચી નથી. વૈજ્ઞાનિકની શેધક દષ્ટિ કરતાં પણ જ્ઞાનીઓની “શુદ્ધદષ્ટિ” અધિક ઉપકારક છે છતાં એના પ્રત્યે લોકનું આકર્ષણ નથી, એમાં હેતુ લેકની ધમરુચિનો અભાવ છે. ધર્મની ખાતર છેડે પણ ત્યાગ લોકને અરુચિકર છે જ્યારે શરીરાદિ ઈહલૌકિક પદાર્થોની ખાતર ફના થઈ જવાની વાતથી પણ લોકને ગભરાટ નથી. આ જાતને રુચિભેદ એ જ વૈજ્ઞાનિકો પ્રત્યેનો આદર અને જ્ઞાનીઓ પ્રત્યેને અનાદર થવામાં કારણ છે. ઈહલૌકિક અને પારલૌકિક હિત
આવા પ્રકારનો રુચિભેદ આજને નથી પણ અનાદિકાળને છે. અર્થ અને કામની ખાતર માણસ સર્વ પ્રકારના ત્યાગને આચરે છે; દેશને છોડે છે, ગામને છોડે છે અને ઘરને પણ છોડે છે; કુટુંબને છેડે છે, પરિવારને છોડે છે અને ધર્મને પણ છોડે છે.
ધર્મની ખાતર એ સઘળાને ભેગ આપનાર તો કોઈ વિરલ વ્યક્તિ જ નીકળે છે. ધર્મની પાછળ પરલૌકિક હિત (spiritual welfare) સંકળાયેલું છે, જે પરોક્ષ છે અને અર્થ અને કામની પાછળ ઈહલૌકિક હિત (material-welfare) સંકળાયેલું છે, જે પ્રત્યક્ષ છે. પ્રત્યક્ષની ખાતર પક્ષનો ભેગ આપ સુકર છે, જ્યારે પક્ષની ખાતર પ્રત્યક્ષને ભેગ આપવો એ સ્વાભાવિક રીતિએ જ દુષ્કર છે. મનુષ્યની સામાન્ય દષ્ટિ (common-sense) અથવા સામાન્ય દૃષ્ટિ (general vision) પરલોકના હિત સુધી પહોંચી શકતી નથી
