________________
૨ ઃ જનમાર્ગની પિછાણ
રચના, શ્રી તીર્થકરનામકર્મની સર્વશ્રેષ્ઠ પુણ્યકૃતિને ઉપભેગ. કરનાર તીર્થકર મહર્ષિએ જ કરી શકે છે. એ કારણે ધર્મના આદ્ય પ્રકાશક શ્રી અરિહંત પરમાત્મા અથવા શ્રી તીર્થકર દેવને જ માનવા, એ વાસ્તવિક છે. શ્રી અરિહંત દેવ
અરિ એટલે રાગ-દ્વેષાદિક આંતરિક દુશ્મને, તેને હેત એટલે હણનારા દેવ, તે શ્રી અરિહંત દેવ છે. આથી એમ નથી માની લેવાનું, કે રાગ-દ્વેષાદિ અંતરંગ દુશ્મનોને હણનારા એકલા શ્રી અરિહંત દેવે જ હોય છે, કિન્તુ અન્ય કઈ હોતા નથી. સર્વ કેવળજ્ઞાની મહર્ષિઓ અને સિદ્ધ પરમાત્માએ આંતરિક શત્રુઓનો સર્વથા વિજય કરીને જ કેવળજ્ઞાન કે શ્રી સિદ્ધિપદને પ્રાપ્ત કરે છે, પરંતુ આંતરારિ (internal enemies)નો નાશ કરવા ઉપરાંત શ્રી અરિહંત દેવોના આત્માઓમાં વિશિષ્ટ પ્રકારની અન્ય પણ અલૌકિક વિભૂતિઓ રહેલી હોય છે. તે વિભૂતિઓમાં પ્રધાન વિભૂતિઓ (પ્રતિહાર્યાદિ વડે) ત્રિભુવનવતીવિશિષ્ટ-નરામરપૂજ્યતા (all reverence) અને નિરતિશય વચનાતિશયતા (par excellence of speech) એ બે છે. આ બે વિભૂતિઓ શ્રી અરિહંત દેવેની મુખ્ય છે, કે જે અન્ય કેવળજ્ઞાની મહર્ષિઓમાં હોતી નથી. રાગ-દ્વેષ અને મેહથી સર્વથા રહિતપણું (free from all passions) તથા જગતના તમામ પદાર્થોનું તમામ પ્રકારે જ્ઞાયકપણું (omniscience), એ સર્વ કેવળજ્ઞાનીઓમાં સમાન હોવા છતાં, જે જાતિનું ત્રિભુવનપૂજ્યપણું (all reverence) અને ધર્મોપદેશકપણું (Benevolence by speech) શ્રી અરિહંત દેવના
