________________
શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીને આધાર
શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીનું આ કથન આપણું નિબંધના ભાવને પૂર્ણ પણે વ્યક્ત કરે છે. એટલે જ એમણે સ્વાદલાલસામાં ફસાયેલાઓ માટે ધીરે ધીરે છૂટી જવા અર્થે જ આવો અપવાદ માર્ગ ખુલ્લો રાખ્યો છે. છતાં ચોમાસામાં એને પ્રતિબંધ મૂક્યો છે; જ્યારે રોગી કે નિર્બળ માટે તે ચોમાસામાં પણ અપવાદિક છૂટ આપી છે. તેવી જ રીતે (નિ. . રૂ ૧૦૦ રૃ.) પણ જણાવે છે કે રેગ શમન ન થાય તેમ હોય તેવા રેગમાં જ એ લઈ શકાય–બાકી નહીં.
આમ છતાં મહાવિગઈઓ અપવાદને કારણે લઈ શકાય એમ ન કહેતાં મોઘમપણે નવરસ વિગઈએ વારે ઘડીએ ન વાપરવાનું કહ્યું છે, એનું કારણ એ છે કે એમ કહેવા જતાં એક બૂર આદર્શ પેદા થઈ જાય.
ઘણુને આ પ્રશ્ન મૂંઝવે છે કે દૂધ–ઘી તો ઠીક પણ શું માંમાંસ લેવાથી રેગ કે નિબળતા હટતી હશે ? કે પછી લાલચુ મુનિઓએ એવું બહાનું આગળ ધર્યું હશે ? સંભવ છે કે કેટલાકે એવું બહાનું ધયું પણ હોય. પણ એકંદર રીતે જોતાં એમાં તયાંશ હોવાનો સંભવ છે.
ઉત્તરોત્તર વિકાસની દૃષ્ટિએ વિચારીએ તો ભવિષ્યનું જગત જે અહિંસાને માર્ગે આગળ ધપશે તો એ એક દિવસ દૂધનો પણ ત્યાગ કરશે, કારણ કે એ વનસ્પતિ તો નથી જ. પ્રાચીન કાળમાં ભગવાન બુદ્ધનો શિષ્ય દેવદત્ત કડક વનસ્પત્યાહારી હતી. એણે તથા એના સંઘે દૂધ અને દૂધની બનાવટનો પણ ત્યાગ કર્યો હતો. આજે પશ્ચિમના દેશમાં શાકાહારીઓનું પ્રમાણ વધતું જાય છે. પણ એમાં ઇંગ્લેન્ડના શાકાહારીઓ તો દૂધને પણ એનિમલ પ્રોડકટ (animal product) કહી માંસાહારની કેટિનું ગણે છે. આથી ઝાડમાંથી એવા ગુણવાળું દૂધ મળે તેવા વૃક્ષોની તેમણે શોધ કરી છે. અને “મોટો” નામના નિસર્ગોપચારી ડોકટરે તે આવા વૃક્ષો વાવવાની પણ શરૂઆત કરી દીધી છે. પણ આપણે આજે જ જે દૂધને ત્યાગ કરીએ તે
