________________
જૈનધર્મ અને માંસાહાર પરિહાર શાસ્ત્રોમાં ઉત્સર્ગ અને અપવાદ આપતા અનેક પાઠો છે જેને વિમા કહેવામાં આવે છે. વિભાષા એટલે જેમાંથી જુદા જુદા અર્થો નીકળે તેવી વાક્યરચના. આમ વિભાષા દ્વારા પૂ. સ્થવિરેએ બંને પક્ષને સાંધી લીધા હતા.
કારણકે એ પુરુષે જાણતા હતા કે જેઓ આદર્શને નજરમાં રાખી ચાલશે એમને એમાંથી માંસાહારનો અર્થ મળશે જ નહીં તેમ જ જેઓ કેવળ નબળાઈને કારણે પોતાનું મંતવ્ય સાચું માનતા હતા એમને માંસાહારને બાહ્ય અર્થ મળવા છતાં એ પણ જ્યારે ભીષણ દુષ્કાળને અંગે આવેલી માનસિક વિકૃતિની અસરમાંથી મુક્ત બનશે ત્યારે એ પિતે જ જોઈ શકશે કે જ્યાં પાઠે પાઠ વનસ્પત્યાદિ -જીવોની તે શું પણ સાદી આંખે જોઈ ન શકાય એવા સૂક્ષ્મ જીવોની પણ હિંસા ન થાય એ માટે સતત જાગૃતિ રાખવાનો આદેશ સમાચેલે છે ત્યાં પછી એને પોતાને જ પોતાના ચારિત્રની વિસંગતતા માલુમ પડશે ને તેથી એવા શબ્દોના અર્થો પિતે બેટા કર્યા હતા એમ સમજી જઈ એમાંથી જલદી છૂટી જવાનું બળ એ ત્યારે મેળવી -શકશે.
આ પ્રધાન દૃષ્ટિ રાખીને આચારાંગનાં વિધિવિધાનો ઘડાયાં હતાં એમાં જે આવા ૬–૭ પાઠો છે, એ પણ એ હેતુ અર્થે જ નિર્માણ થયા હતા. કેટલાક પાઠોમાં જે અસ્પષ્ટતા રહી ગઈ દેખાય છે એનું કારણ પણ આ જ હતું. તેમ જ કઈ કઈ પાઠમાં એક જગ્યાએ આજ્ઞા આપી છે તો બીજી જગ્યાએ સખત નિષેધ કર્યો છે (આચા. સૂ. ૫૬૧–૫૬૨ પાઠ ૬–૭) એ બતાવે છે કે અમુક જગ્યાએ ઉત્સર્ગ અને અન્યત્ર અપવાદ એમ બન્ને ધર્મો કહેવામાં આવ્યા છે. ભૂલાયેલું મૂળ કારણ
આ પાઠો લખાયા બાદ શક, હૂણ, બેકિટ્રયન, પાર્થિયન તથા આરબ વગેરે પ્રજાઓના થતા રહેલા અવારનવાર આક્રમણને કારણે જ્ઞાન પરંપરા તથા પઠન પાઠન પર જે અસર થયેલી એથી એ
