________________
પાઠ- ૧૦ વર્તમાનકાળ : આત્મપદ
એકવચન પ્રત્યયઃ પુરુષ ૧-૩ પુરુષ ૨ - સે પુરુષ ૩ - તે - वन्दे . वन्दसे
वन्दते
નિયમો ૧. જે પદ જોડાવાના હોય કે છૂટા પાડવાના હોય તે સઘળાને છેડે એક જ વાર કે
દરેકને છેડે જુદી જુદી વાર = કે વા મુકાય છે.
દા. ત. રિ ગોવિન્દ્ર = રિવિન્દશ (નાન્યતા) ૨. આત્મપદના રૂપાખ્યાન કરતાં પહેલાં પણ વિકરણ પ્રત્યય ધાતુઓમાં ઉમેરવા
જોઈએ અને ગુણ - વૃદ્ધિ - આદેશ જે થતાં હોય તે કરવા જોઈએ. ૩. છઠ્ઠા ગણના ધાતુના અન્ય સ્ત્ર નો ઉર થાય છે અને એમાં વિકરણ પ્રત્યય મા
ઉમેરાતાં રિય થાય છે.
દા.ત. = ક્રિય પૃ= પ્રિય 5 = પ્રિયા ૪. ધાતુના ઉપાજ્ય સ્વરનો ગુણ થતો નથી. જુઓ પાઠ-૩નો નિયમ-૨ આ ધાતુ કેવળ આત્મપદી છે. બાકી સામાન્ય રીતે ૧૦મા ગણના ધાતુ ઉભયપદી છે.
અને એવા અર્થના બીજા ક્રિયાપદોમાં જેને ગમે = જે વ્યક્તિ ખુશ થાય તેને ચતુર્થી લાગે અને જે વસ્તુ ગમે તેને પ્રથમા લાગે. દા.ત. રામાય મોવો રોરતે
ધાતુઓ પહેલો ગણ
y + ai[ - પ્રકાશવું, ઝળકવું રૃક્ષ - જોવું,
મામ્ - ભાખવું, કહેવું મા + ક્ષ - આશા રાખવી, જરૂર હોવી, | v + ક્ષ - પખવું, જોવું,
વત્ - યત્ન કરવો રિ + ક્ષ - પરીક્ષા કરવી, તપાસવું. | મા + રમ્ - આરંભ કરવો, શરૂ કરવું વમ્ - પૂજવું, હાલવું.
મ્ - રમવું સુબોધ સંસ્કૃતમાર્ગોપદેશિકા છે ૪૨ છે.
પાઠ - ૧૦ )
