________________
..ત્રણ વિનાશક ચેપી બદીઓ
...
[ ૩૫
જગતના ઉપકાર માટે નિર્મિત થયેલી છે કે સૈા સાના ઐહિક સ્વાર્થની સિદ્ધિ માટે છે ? એ શેાધેામાંની કેટલીક ધન અને રાજ્યની લેાલુપતાથી થઈ છે, કેટલીક વ્યાપાર અને વાણિજ્યના લાભથી થયેલી છે તથા કેટલીક ઇંદ્રિયા અને તેની વાસનાનાઓની તૃપ્તિ માટે થયેલી છે. જે કેટલીક યાના નામે આળખાય છે, તે પણ વિવેકશૂન્ય હેાવાથી, દયાના પ્રચારના અદલે હિંસાના જ પ્રચાર કરાવીને, પરિણામે તા મનુષ્યજાતિને અધમાધમ બનાવનાર છે.
સાચા ઉપકારી :
આ જાતિની પરિસ્થિતિ સુખ વિષયક ધાર અજ્ઞાનને આભારી છે. આપણે જેને સાચા વિજ્ઞાનવાદ કહેવા છે, તેના શેવિકાએ સાથી પ્રથમ પ્રયત્ન સુખ વિષયક જ્ઞાન સંપાદન કરવા અને કરાવવા માટે કર્યા છે: કારણ કે–તે વિના ઉપકારના નામે જ અપકાર થવાના સંભવ છે. ઉપકાર પણ તે જ સાચા મનાય છે, કે જે એકાંતિક અને આત્યંતિક હાય. એકાન્તિક એટલે જે દુ:ખથી મિશ્રિત ન હેાય અને આત્યંતિક એટલે જે મળ્યા પછી કાંઇ મેળવવાનું બાકી રહેતું ન હાય. તે સિવાયના ઉપકારે અનેકાન્તિક અને અનાત્યંતિક હાવાથી, તેની ગણના તાત્ત્વિક ઉપકાર તરીકે થઈ શકતી નથી. વિષયાપભાગનાં સાધના અને તેને સિદ્ધ કરાવી આપનાર લક્ષ્મી આદિ પ્રાસ કરવાના ઉપાયે એકાન્તિક અને આત્યન્તિક ઉપકારને કરનારા નથી. એ જ કારણે જ્ઞાનિઓએ એની ઉપેક્ષા કરી છે. જ્ઞાતિઓની એ ઉપેક્ષા જ્ઞાનજન્ય છે, તેથી જ્ઞાનિઓના તે કાર્યની ઉપેક્ષા કરી શકાય તેમ નથી. જે જ્ઞાનિઓના આ ભાવને કળી શકતા નથી, તેઓ ભલે વર્તમાન વિજ્ઞાનવાદને પ્રધાનપદ
