________________
...ત્રણ વિનાશક ચેપી બદીએ
[ ર૫ કહેવા માટે આપણે હરગીજ તૈયાર નથી. પ્રગતિની દાઝ વિના, ઉન્નતિની ધગશ વિના અગર અમૂક પ્રકારના જ્ઞાન વિના આટલા વિચારો આવવા એ શકય નથી. આ જાતિના વિચારો જેઓને આવતા હોય, તેઓ પોતાની અને સમાજની ઉન્નતિના અથીછે, એટલું જ નહિ પણ આપણે હવે વધુ પછાત ન પડી જઈએ, તેની પૂરેપૂરી કાળજીવાળા પણ છે. આ જાતિની કાળજી અને આ જાતિનું અર્થિપણું અવશ્ય વખાણવા લાયક છે, પરન્તુ એકલી ધગશકે એકલી કાળજીથી કોઈ પણ કાર્ય સિદ્ધ થતું નથી. ધગશ અને કાળજીની પાછળ એક એવી જાતિની શક્તિની આવશ્યકતા રહે છે, કે જે ન હોય તો સઘળી ધગશ અને સઘળી કાળજી ઉન્માર્ગે વપરાઈ જાય છે. એ શક્તિનું નામ છે વિવેક : અને એ વિવેકને આજે જોવાય છે અભાવ. એક વિવેકના અભાવે આજે અનેક ઉછળતા લોહીવાળાઓની અમૂલ્ય શક્તિઓ પ્રત્યાઘાતી કાર્યોમાં વપરાઈ રહી છે. જે શક્તિઓને સદુપયોગ ધાર્યું કાર્ય આપવા સમર્થ હતો, તે શક્તિઓ દ્વારાએ આજે ભીષણ અકાર્યો થઈ રહ્યાં છે. જડની પૂજા:
વિવેક એ આત્માને ગુણ છે, કિન્તુ જડને ગુણ નથી. સારું અને છેટું, એનું પૃથક્કરણ કરવું-એ વિવેકને આધીન છે. હિતકર અને અહિતકર-એ બંનેની પરીક્ષા કરી હિતને સ્વીકાર કરો અને અહિતને ત્યાગ કરવો, એ વિવેકનું કાર્ય છે. જડવાદને પ્રચાર, એ વિવેકગુણને વિનાશ કરનાર છે. એટલા માટે-જડ શું અને ચૈતન્ય શું?”—એનો વિચાર કર્યા વિના વિવેકની પ્રાપ્તિ થવી અશક્ય છે. જેઓ કેવળ જડના જ પૂજારી બને છે અને જડની ઉન્નતિને પોતાની ઉન્નતિ સમજે
