________________
ત્રણ વિનાશક ચેપી બદીઓ
[૧૧૭
એ
ધર્મ છે. સર્વ આત્મા તત્ત્વથી એક જ સ્વભાવવાળા છે, કારણે એ સર્વના ધર્મ પણ એક જ છે. એના સાધના ભલે પ્રત્યેકની વર્તમાન ચેાગ્યતાને લીધે ભિન્ન ભિન્ન હાય, પરંતુ એ સઘળાં સાધનાના અન્તિમ ઉદ્દેશ તેા એક જ અવસ્થાની પ્રાપ્તિ છે. આત્માના સ્વભાવ કેવા છે?
આત્માના સ્વભાવ શું છે ?’એનું જ્ઞાન શાસ્ત્રોથી પણ થઈ શકે છે, સત્સંગતિથી પણ થઈ શકે છે અને એથી પણ અધિક દુરાગ્રહરહિત · સ્વયં મનન કરવાથી થઈ શકે છે. એ વાત તે સ્થૂલ દૃષ્ટિથી પણુ સ્પષ્ટ છે કે–ધનસમ્પત્તિ, કુટુમ્બપરિવાર, ચશ, અધિકારાદિ આત્માથી જૂદા છે, તેા પછી પેાતાનાં સુખદુ:ખને એ પદાર્થનાં આશ્રિત મનાવવાં, એ જાણીબુઝીને પરાધીનતાના સ્વીકાર · સિવાય બીજું શું છે? એથી અધિક આરીક દૃષ્ટિએ જોવાથી શરીર એ પણ પર પદાર્થ છે, એ સ્પષ્ટ થયા વિના રહેશે નહિ. શરીરનું સ્વાસ્થ્ય કે જીર્ણતા, એ આપણા હાથમાં નથી. શરીરના વિનાશ તેા એક દિવસ અવશ્ય થનારા જ છે. એનાં પ્રત્યેક અંગેા, ઉપાંગા કે ઉપદાના જો જૂદાં જૂદાં લઈને વિચાર કરવામાં આવે, તેા તે જડ પદાર્થ છે, એમ કાઈ “પણુ સુજ્ઞને સમજાયા વિના રહેશે નિહ. ચૈતન્યના એક અશ પણ તે એકેયમાં નથી. આત્માનું જ્ઞાન કે શાન્તિ આદિ ગુણુ પણ હંમેશાં શરીરને આશ્રિત નથી. વ્યાષિની હાલતમાં પણ શાન્તિ તથા તન્દુરસ્તીની હાલતમાં પશુ અશાન્તિનાં સૈંકડા ઉદાહરણો નજરે પડે છે. એથી સિદ્ધ થાય છે કે-શાન્તિ, ધૈર્ય, જ્ઞાન આદિ ગુણ સર્વથા શરીરને જ આશ્રિત છે એમ નથી : પણુ શરીર સિવાય કોઈ અન્ય પદાર્થને જ આશ્રિત છે. એ જ કારણે શરીરનું ખલ, શરીરનું રૂપ આદિનું
