________________
પરમેષ્ઠિ નમસ્કાર પ્રગતિ સિદ્ધ થઈ શકી નથી, થઈ શકતી નથી અને થઈ શકશે પણ નહિ એ ત્રિકાળ સત્ય છે. નવકાર એ અભ્યાસ - આકરે કે અરુચિકર માનીને જેઓ છોડી દે છે અથવા તેની ઉપેક્ષા કરે છે, તેઓ વસ્તુતઃ પિતાના ધાર્મિક જીવનની જ ઉપેક્ષા કરે છે.
શ્રી જૈનશાસનની પ્રત્યેક કિયાના પ્રારંભમાં નવકારના સ્મરણની આજ્ઞા ફરમાવવામાં આવી છે. તેની પાછળ જે ગંભીર રહસ્ય છુપાયેલું છે, તે આથી સ્પષ્ટ થશે. ઉંઘતાં કે જાગતાં, ખાતાં કે પીતાં, જીવતાં કે મરતાં, નવકારની અંદર ચિત્તને એકાગ્ર કરવાને અભ્યાસ પાડવા માટેની શાસ્ત્રાનુસારી મધ્યસ્થ દષ્ટિ જેને ખ્યાલમાં તુરત આવી શકે તેમ છે. એ ખ્યાલ આવ્યા પછી આત્મહિતના વિશેષ અર્થી આત્માઓને અધિકાધિક સંખ્યામાં નવકારને ગણવાનું શાસ્ત્રીય પ્રતિપાદન કેટલું મહત્વનું છે, તે તુરત સમજાઈ જાય તેમ છે.
અંતમાં કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજીને શ્રી નવકારમંત્રના માહાભ્યને વર્ણવતે એ અપૂર્વ શ્લેક ટાંકીને આ લેખ પૂર્ણ કરીશું. તેઓશ્રી ફરમાવે છે કે
कृत्वा पापसहस्राणि, हत्या जन्तुशतान्यपि । अमुं मन्त्रं समाराध्य, तिर्यञ्चोऽपि दिवं गताः ॥१॥
અર્થ–“હજારે પાપ અને સેંકડે હત્યા કરનારા તિર્યએ પણ આ મંત્રને સમ્યફ આરાધીને દેવગતિને પામ્યા છે.”
