________________
: ૪૭
તપાચારના અતિચાર.
તપના મુખ્ય એ ભેદ:--બાહ્યતપ અને અભ્યંતર તપ. ૧. દ્રવ્યતપ--આહારના ત્યાગ કરવા તે દ્રવ્ય તપ. ૨. ભાવતપ--આત્મસ્વરૂપની એકાગ્રતા કરવી તે ભાવ તપ. તપથી નિકાચીત કર્મોના અધ શિથીલ થાય છે. તપ અપૂર્વ કલ્પવૃક્ષ છે. તેનું ફળ તા શિવ સુખની પ્રાપ્તિ થાય તેજ છે. દેવતા, મનુષ્ય, ઇંદ્ર કે ચક્રવર્તી આદિની ઋદ્ધિની પ્રાપ્તિ તે તેનું ફુલ છે. કર્મીને નિરવાનું અપૂર્વ સાધન તપજ છે. એમ ધારી આ લાક અને પરલેકની ઈચ્છા ટાળીને તે તપ કરવા તેના છ ભેદ કહે છે.
બાહ્ય તપના છ ભેદ અને તેના છ અતિચારઃ-
૧ અણુસણ તપ--તે ઉપવાસાદિક વિવિધ પ્રકારના છે. તેવા તપ કરીને એમ વિચારે કે આવા પ્રકારની સેાઈ કરીને, કરાવીને ખાઈશ ઈત્યાદિક આગલા પાછલા દ્વીવસની ચિંતા ન કરે અને મે તપ કાં કર્યાં ? એવા પ્રકારના પશ્ચાતાપ પણ ન કરે. જો કરે તા અતિચાર લાગે.
૨ ઉણાદરી તપ--એ ચાર કાળીઆ ઓછા જમે તે. અને પ્રમાણ કરતાં અધિક ખાય તે અતિચાર લાગે.
૩૭ વૃત્તિ સંક્ષેપ-—વિવિધ પ્રકારના અભિગ્રહ કરે અથવા શ્રાવક ૧૪ નિયમ ધારે, આહારની ચીજ સંખ્યામાં એછી રાખે. પેાતાની મરજી બીજી રીતે અભિગ્રહ જણાવવાની થાય અને નિયમમાં રાખેલી વસ્તુના સંકેત શિક્ષારૂપે કરે તે અતિચાર લાગે.
