________________
૨૨૮
૩ પરાવર્તના–જે શિષ્ય તીવ્ર ઉપયોગી થકા પૂર્વે પઠિત શાસ્ત્રને ગણે તથા ગુરૂ પણ તીવ્ર ઉપયેગી થકા સાંભળે, ભૂલચૂક કહી દે, તે બંનેને પરાવર્તાના સઝાય તપ.
૪ અનુપ્રેક્ષા–જે અર્થની ચર્ચા શિષ્ય સહાધ્યાયી અને બીજા પણ નિપુણ સાધુ મળીને વિવિધ યુક્તિ જૈનશૈલી પૂર્વક કરે, ત્યાં ક્યારેક ચર્ચા કરતાં ઉક્તિ યુતિ પૂર્વક નિર્ણય થાય અને ક્યારેક નિર્ણય ન થાય, ત્યારે ગુરૂને પૂછે. ગુરૂ પણ આગમને અનુકૂળ ઉપયોગી થઈને સ્પષ્ટ રીતે ચર્ચાને નિર્ણય કરી આપે તે બંનેને અનુપ્રેક્ષા સક્ઝાય. - ૫ ધર્મોપદેશ–જે પિતાની ઉપદેશ આપ્યાની યોગ્યતા હોય તે તે બંને (શિષ્ય અને અન્ય )ને પૂર્વોક્ત વિધિપૂર્વક ઉપકાર બુદ્ધિથી ધર્મોપદેશ આપે, અને જો આગમ શૈલીના નય, નિક્ષેપ પ્રમાણ સપ્તભંગી પ્રમુખમાં તથાવિધ ક્ષપશમન હોય ત્યારે બહુશ્રુત જે ઉપદેશ આપે, તે પોતે કાંઈક હરખીત થઈ આશ્ચર્ય પામતે સાંભળે તે ધર્મકથા.
ઉપર કહેલી પાંચ પ્રકારની સઝાય વિપરીત કરે, અથવા દંભથી અભિમાનથી ઈર્ષ્યાથી કરે, ઉતાવળે ઉતાવળે ગડબડ કરી પૂરી કરે, પિતાની મરજી માફક કરે, યશ અર્થે કરે, તો સઝાય તપ અતિચાર લાગે.
પ ધ્યાન તપ–ધર્મધ્યાન શુકલ ધ્યાન એ બે મુક્તિદાયક છે. ત્યાં પ્રથમ સાધુજીને ધર્મ ધ્યાનના ચારે પાદ ધ્યાવવાના છે. તે ધ્યાવતાં અપ્રમત્ત સ્થાને પહોંચે, ત્યાર પછી આઠમું ગુણઠાણું પામે. ત્યાં શુક્લ ધ્યાનને પહેલો પાયે ચિતવતાં ચિતવતાં બામું ગુણસ્થાનક પામે, ત્યારે બીજા
