________________
૮૧
ઇંદ્રિયના વિકારાને વશ ન થવું:—પાંચે ઇન્દ્રિયના વિષયાની અભિલાષાને મર્યાદામાં રાખવી. માણસાને જિતેન્દ્રિય ગુણ ખરેખર મહાન અભ્યુદય કરનાર છે. જે માટે શાસ્ત્રકાર ફરમાવે છે કેઃ—
आपदां कथितः पन्था, इंद्रियाणामसंयमः । तज्जयः सम्पदां मार्गो, येनेष्टं तेन गम्यतां ॥ १ ॥ इन्द्रियाण्येव तत्सर्वं यत् स्वर्गनरकावुभौ । નિતિ-વિસ્ટઇનિ, નાય ૬॥ ૨ ॥ ઇન્દ્રિયાના નિર’કુશ વિષય વિકારે રાગ શેશક વિયેાગ આદિ દુઃખા દેનાર છે. અને ઇન્દ્રિય વિકારના જય ધન સુખ સૌભાગ્ય આદિ સ‘પદાને દેનાર છે. માટે જે ઈષ્ટ હાય તે માગને શેાધી લે. સ્વગ અને નરક તે સર્વ ઈન્દ્રિયાના કમજે છે. ઈન્દ્રિયરાધ થતાં સ્વગ અને નિરશ થતાં નરક મળે છે. સવથા ઇન્દ્રિય રોધ મુનિચેાને જ હાય છે,પણ અહીં શ્રાવક ધર્માંને ઉચિત ગૃહસ્થ ધર્મના અધિકાર હેાવાથી મર્યાદામાં રહેવા ઉપદેશ છે.
ઉપર મુજબ માર્ગાનુસારીના પાંત્રીશ ગુણેાને ધારણ કરનાર મનુષ્ય દેશવિરતિ ધના અધિકારી થાય છે. જેને મેાક્ષની સાચી ચાહના છે, તેણે સવ કલ્યાણના કારણરૂપ ઉપરના ગુણા વારવાર મનન કરી ગુણવંત અનવું.
જગતમાં જે જે પદાર્થો વિદ્યમાન છે, તે બધા કદી પણ આપણા ભાગેાપભાગમાં આવી શકતા નથી. એ વાત આપણે સહજ સમજી શકીએ તેવી છે. છતાં તે પ્રત્યેક પદાર્થીના આરંભથી ઉત્પન્ન થતા દેાષા આપણને અવિરતિપણાએ કરી લાગતા આવે છે, માટે આત્માર્થા મુમુક્ષુ સજ્જને એ
૬
