________________
=
[પરમેષ્ટિ નમસ્કાર થાય છે કે તેની અંદર સુંદર કાંઈ નથી, આ જાતિને શરીરના સ્વભાવને વિચાર વૈરાગ્યને હેતુ થાય છે. તથા વિષયો પરિણામે કટુ છે, કિં પાકવૃક્ષના ફલેના ઉપભોગની ઉપમાવાળા છે, સ્વભાવથી ભંગુર છે, પરાધીન છે, સંતોષરૂપી અમૃતરસના આસ્વાદનના શત્રુ છે અને તેનાથી ઉત્પન્ન થનારું સુખ લાલાને ચાટવાથી થનારા બાળકના દુગ્ધાસ્વાદના સુખની જેમ અપારમાર્થિક છે, તેમાં આસ્થા રાખવી વિવેકીઓને યુક્ત નથી, તેનાથી વિરામ પામવું એ જ શ્રેયસ્કર છે, વિરતિ એ જ કલ્યાણકારી છે.
વળી આ હવાસ સળગતા અગ્નિની જ્વાલા સમાન છે, જેમાં વિષયથી સ્નિગ્ધ એવી ઇદ્રિ રૂપી લાકડાં બળે છે, જેમાંથી ધૂમની ઘટાની જેમ અજ્ઞાનની પરંપરા પ્રસરી રહી છે, એ જ્વાલાને શમાવવાનું સામર્થ્ય માત્ર એક ધર્મરૂપી મેઘમાં રહેલું છે, તેથી તેમાં જ એક પ્રવૃત્તિ કરવી તે ઉચિત છે. આવું ધર્મધ્યાન રાગના હેતુઓને નિરોધ કરનાર લેવાથી તથા પરમાનંદના આસ્વાદ તુલ્ય આનંદને સાક્ષાત્ આપનાર હોવાથી અવશ્ય કરવા લાયક છે. નવકાર મંત્રની આરાધનામાં આ વિરાગવિજય ધર્મધ્યાન ભરેલું છે.
—ભવરિચય–સ્વકૃતકર્મના ફલને ઉપભેગ કરવા માટે જીવને ફરી ફરી જન્મ લેવું પડે છે, ત્યાં અરઘટ્ટઘટીયંત્રના ન્યાયથી મૂત્ર, પુરીષ અને આંતરડામય દુર્ગન્ધી જઠરરૂપી કેટરમાં વારંવાર વસવું પડે છે, ત્યાં વસનાર જંતુને કઈ સહાય નથી, ઈત્યાદિ ભવપરિવર્તનને વિચાર
