________________
૧૧૨
[પરમેષ્ટિ નમસ્કાર પંચ પરમેષ્ઠિઓમાં રહેલા પ્રશસ્ત વિષયેના ધ્યાનથી જેમ એકાગ્રતા લાવી શકાય છે, તેમ તેઓમાં રહેલા પ્રત્યેક વિશેષગુણને પ્રધાનતા આપીને ધ્યાન કરવામાં આવે તે પણ એકાગ્રતા સાધી શકાય છે. એ એકાગ્રતા દ્રવ્ય નમસ્કારને ભાવનમસ્કારમાં પલટવાનું સામર્થ્ય ધરાવે છે. સામાન્ય નિયમ એ છે-કે સ્થૂલ ઉપરથી સૂક્ષમમાં જવું, મૂર્ત ઉપરથી અમૂર્તમાં જવું અને સાલંબનથી નિરાલંબનમાં જવું. વિષય સ્કૂલ, મૂર્વ અને પરિચિત છે તેથી તેના આલંબન વડે સૂફમ, અમૂર્ત અને અપરિચિતમાં પહોંચી શકાય છે.
પરમેષ્ઠિઓ પાંચ છે, વિષયે પણ પાંચ છે. વિષયે પરિચિત છે, પરમેષ્ઠિઓ અપરિચિત છે. પરિચિત વિષયના આલંબનથી અપરિચિત પરમેષિઓના સ્વરૂપને પરિચય પામી શકાય છે. એ રીતે પાંચ પાંચનાં પ્રશસ્ત જોડલાં જેટલાં બને, તે દરેકનું આલંબન લઈને શ્રી પંચપરમેષ્ઠિના ધ્યાનમાં તન્મય બની શકાય છે અને એ તન્મયતા દ્વારા નમસ્કારને ભાવ નમસ્કારમાં બદલી શકાય છે.
પાંચ પરમેષ્ઠિઓમાં રહેલાં પાંચ મહાવ્રત, પાંચ આચારે, સમ્યકત્વનાં પાંચ લિંગો અને ધર્મ સિદ્ધિનાં પાંચ લક્ષણો, મિત્રી આદિ ભાવે, ક્ષમા વગેરે ધર્મો, જે સાધારણ રીતે આપણને પરિચિત છે, તેને પાંચ પાંચની સંખ્યામાં યોજીને પંચપરમેષ્ઠિનું વિશુદ્ધ પ્રણિધાન થઈ શકે છે.
જેમકે “અરિહતેમાં રહેલી અહિંસા, સિદ્ધોમાં રહેલું સત્ય, આચાર્યોમાં રહેલું અચૌર્ય, ઉપાધ્યામાં રહેલું બ્રહ્મચર્ય અને સાધુઓમાં રહેલું આકિંચન્ય, ઈત્યાદિ.”
