________________
૮૫
મહામંત્રને ઉપકાર]
નમસ્કાર મહામંત્રનો ઉપકાર-(૨)
અરિહંત, સિદ્ધ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને સાધુ, એ પાંચ પરમેષ્ઠિઓને કરવામાં આવતે નમસ્કાર એ મંગળને હેતુ બને છે, પણ ક્યારે ? એને ખ્યાલ ન હોય તે રોજ અનેકવાર નમસ્કાર કરવા કે ગણવા છતાં અધ્યવસાયોની વિશુદ્ધિ ન થાય અને તે ભાવમંગળને હેતુ ન બને, એમ પણ બનવા જોગ છે. શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે –
“કળિધામાં જર્મ, અને તીવ્રવિપાવવત્ !”
અર્થાત્ પ્રણિધાન એટલે ચિત્તની એકાગ્રતા, તે વડે કરાયેલું કર્મ તીવ્રવિપાક એટલે ઉત્કટ ફળને આપનારું થાય છે. એથી વિપરીત એકાગ્રતા કે તન્મયતાથી રહિત કરાતું એવું જ કમ મંદવિપાકવાળું, અથવા શૂન્ય ફળવાળું પણ થાય છે. ' આથી સમજાશે કે કર્મનું જેટલું મહત્વ છે, તેટલું જ બલકે તેથી પણ અધિક મહત્ત્વ તેની પાછળ રહેલી એકાગ્રતાનું છે. પણ આ એકાગ્રતા લાવવી શી રીતે ?
કેવળ ઈચ્છામાત્રથી કાર્યસિદ્ધિ થતી નથી, અથવા એકાગ્રતા એ જરૂરી છે એટલું સમજવા માત્રથી પણ એકાગ્રતા આવતી નથી. એકાગ્રતા લાવવા માટે રસ (Interest) જોઈએ અને રસ તેમાં જ આવી શકે કે જેમાં આપણે કાંઈ સ્વાર્થ સરતો હોય.
અરિહંતના નમસ્કાર વડે આપણે કઈ સ્વાર્થ સરતે દેખાય, તે જ તેમાં રસ આવી શકે છે. એ સ્વાર્થ શું છે ? તેને શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામિજી નમસ્કારનિર્યુક્તિની એક ગાથા વડે સ્પષ્ટ કરી આપે છે, ઉપર તે આપણે જોઈ આવ્યા.
