________________
આરિતકતાના આદર્શ
ગમે તેટી પ્રિય હાય, તે પણ તે મારે કલ્પે નહિ.”
આ જાતને વિચાર કરનારા એક વખત જગતને અપ્રિય પણ બને છે, તે સાચા ઉપકારના અથી તેએ, જગતને પ્રિય બનવાની ખાતર ઉપકારના માર્ગને કદી ગ્રહણ કરતા નથી.
કહેવાતા વિજ્ઞાનવાદ અને સાચા વિજ્ઞાનવાદમાં આજ મેટુ અંતર છે. આધુનિક વિજ્ઞાનવાદમાં ઉપકાર-અપકારની વિચારણાને સ્થાન જ નથી. ‘જગતને અપકારક હાય તેવી પ્રવૃત્તિએ જગતને ગમે તેટલી આકર્ષીક હોય તે પણ ન જ કરવી,’ એ વિચાર વર્તમાન વિજ્ઞાનવાદમાં છે જ નહિ, વત માનવાદનુ· ધ્યેય ઉપકારની સિદ્ધિ માટેનુ નથી, પણ સ્વાની સિદ્ધ માટેનુ છે, એ વાત કોઈ પણ વિચારકને સમાયા સિવાય રહે તેમ નથી.
૩૪
જો ઉપકારની સિદ્ધિનું ધ્યેય પણ તેમાં હેત, તે આટલા વિપુલ પ્રમાણમાં ૫ ચેન્દ્રિય પ્રાણીએ અને મનુષ્યે સુદ્ધાંનો સંહાર કરનાર શેાધા થઈ હેત નહિં. એલેાપથી ( હિસ્ર દવાએ ) અને કેમિસ્ટ્રી ( રાસાયણિક શેાધેા ) ટોરપીડા અને મશીનગનો, ઝેરી ગેસ અને પાઉડર એ વગેરે વસ્તુએ ભલે નવી શેાધાણી હાય, તેા પણ તેની પાછળ જગત ઉપર ઉપકાર કરવાની લેશ માત્ર ભાવના હાય, એ સ ંભિવત નથી.
* ભાગેચ્છાની પૂતિ
*
કેવળ સહાક વસ્તુએની શેાધા પાછળ જ સ્વાર્થની
