________________
આજના વિજ્ઞાનવાદ
હંસની ચાંચ જેમ દૂધ અને પાણીને અદ્યગ કરી શકે છે, જળના છંટકાવ લેાઢા અને અગ્નિના વિયેાગ કરાવી આપે છે અને પ્રયાગશાળામાંના પ્રયાગ વાયુ અને જળનુ પૃથક્કરણ કરી આપે છે, તેમ ચેાગ દ્વારા ચેતન અને જડ, એ એ સ્વતંત્ર દ્રબ્યાને અલગ કરી શકાય છે. એટલુ જ નહિ પણ એ એના સંચાગ વખતે પણ ચેતન અને જડ પાતપેાતાનાં ભિન્ન લક્ષણા દ્વારા પેાતાના ભેદ સ્પષ્ટ દર્શાવી આપે છે.
૨૭
સુખ-દુઃખને અનુભવ જડ નહિ પણ ચેતન કરી શકે છે. જડને સુખ-દુઃખની લાગણી થતી નથી અને ચેતનને તે થાય છે, એ વાત સિદ્ધ કરવી પડે તેમ નથી. પરંતુ દરેકને સ્વાનુભવ-સિદ્ધ છે.
શરીર ઉપર થએલા પ્રહાર કે શરીરને પહેરાવેલા હાર, એ સુખ-દુઃખના અનુભવમાં નિમિત્ત બને છે. અને શરીરથી દૂર રહેલા જડ પદાર્થો ઉપર ચઢાવેલે હાર કે કરેલેા પ્રહાર, તેને સુખ-દુઃખને લેશમાત્ર અનુભવ કરા
વનાર થતા નથી.
એથી એ સિદ્ધ થાય છે કે, ‘સુખ-દુઃખના અનુભવ કરનાર કાઈ પદ્મા શરીરમાં જ રહેલા છે પણ શરીરની બહાર નથી.’ એ પદ્માનું નામ ચેતન છે. અને વત માન અવસ્થામાં તે અચેતન એવા કર્માંના બંધનથી ખ'ધાએલે છે. * આસ્તિકવાદીઓના પ્રશ્ન * વમાન જગત સામે આસ્તિકવાદીએને પ્રશ્ન છે કે,
