________________
જડવાદ
જડવાદને સમજાવનારા ગ્રાનું અધ્યયન ભારતના કહેવાતા સુશિક્ષિત વર્ગમાં આજે જેટલા જોરથી થઈ રહ્યું છે, તેના એક શતાંશ ભાગ જેટલું પણ ર તે અધ્યાત્મવાદને સમજાવનાર ગ્રન્થના અધ્યયન ઉપર આપવામાં આવે, તો પણ અમારી ખાત્રી છે કે પરલોક કે મોક્ષ પ્રત્યેની તેઓની સૂગ ઘડીના છઠ્ઠા ભાગમાં ઊડી જાય તેમ છે.
જડવાદને સમજાવનાર પંડિત ભલે ગમે તેટલા આગળ વધ્યા મનાતા હોય, તો પણ તેઓ સ્વયં શંકાશીલ છે, પિતે સ્વીકારેલા સિદ્ધાન્તોમાંથી ઊઠતા પ્રબનના ઉકેલ માટે તેઓ તર્કવાદનો આશ્રય લેતા હોવા છતાં તેની પ્રતિપાદકતા બાબતમાં તેઓ સ્વયં પણ નિઃશંક નથી.
જ્યારે આધ્યાત્મવાદને સમજાવનારા પંડિતે પોતે જે તનું નિરૂપણ કરે છે, એમાં એટલા સુનિશ્ચિત છે કે, તેનું મન દઈને અધ્યયન કરનાર, ગમે તે શંકાશીલ માનવ તે તત્ત્વની બાબતમાં શ કારહિત બની જાય છે. આગળ વધીને કહીએ તો જડવાદ એ ઐહિક અને ઈન્દ્રિયોના વિષયેનું ગમે તેટલું સમર્થન કરે તો પણ એ સમર્થન કરનાર પોતે સ્વયં ઐડિક કે માત્ર ઈન્દ્રિયરૂપ નથી, કિન્તુ ઈન્દ્રિયાતીત છે. અર્થાત્ જડવાદનું સમર્થન કરનાર પિતે જડ નથી. કિન્તુ ચેતન છે. અને જો એ પણ જડ હોય, તો તે પોતે જડવાદને સમજી કે સમજાવી શકે એ બને જ શી રીતે ? સમજનાર અને સમજાવનાર કદી જડ
