________________
૮૦
પરિણામ અમુક જ આવે છે વગેરે વગેરે. આ વ્યવસ્થામાં કદી પણ કઈ પણ પ્રકારની ત્રુટિ આવતી નથી કે ગેલમાલ થતી નથી, એટલે તે અટલ, અચલ કે પ્રવ છે એમ કહી શકાય. જે આ વિશ્વનું તંત્ર ઘડીભર જ તૂટી પડે, ક્ષણ માત્ર જ થંભી જાય કે નિમિત્ત માત્ર ગોટાળામાં પડે તે તેનું પરિણામ એ આવે કે વિશ્વની સઘળી વસ્તુઓની ઉથલપાથલ થઈ જાય, અથવા બધી વસ્તુઓ ભેગી મળીને એક મોટે પીંડે બની જાય, અથવા તેના પરમાણુએ પરમાણુ છૂટા પડી અનંત આકાશમાં ગમે ત્યાં વીખરાઈ જાય, પણ આપણું સદ્ભાગ્યે વિશ્વમાં એ પ્રકૃતિકંપ ક્યારે પણ થતો નથી, એટલે જ તે નિયમ મુજબ-વ્યવસ્થા મુજબ ચાલતું જણાય છે.
વિશ્વની આવી વ્યવસ્થાનું નિર્માણ ક્યારે થયું ? એ પ્રશ્નનો ઉત્તર એ છે કે આ વિશ્વ જેમ અત્યારે છે, તેમ ઘડી પૂર્વે પણ હતું અને જેમ ઘડી પૂર્વે હતું તેમ ગઈ કાલે પણ હતું. વળી જેમ તે ગઈ કાલે હતું, તેમ ગયા પક્ષે, ગયા માસે, ગયા વર્ષે, ગયા યુગે, ગઈશતાબ્દિમાં, ગઈ સહસ્ત્રાબ્દિમાં તેમજ ગઈ લક્ષાબ્દિમાં પણ હતું. એ રીતે ત્યાર પહેલાં પણ તે હતું જ હતું. જે એમ ન હોય તે તે ક્યારેક એકાએક ઊભું થઈ ગયું, તેની સમગ્ર વ્યવસ્થા એકાએક થઈ ગઈ એમ માનવું
* અહીં યુગ એટલે પાંચ વર્ષ જેટલો સમય સમજે.
