________________
૧૩
કર્યું હતું, તે આજે ચાલી રહ્યો છે. આ વિશ્વવંદ્ય વિભૂતિને વિશેષ પરિચય આગામી પ્રકરણમાં આવશે.
આટલાં વિવેચન પરથી પાઠકેને જૈન ધર્મની પ્રાચીન નતાને પૂરે ખ્યાલ આવી ગયે હશે. હવે તેની સ્વતંત્રતા સંબંધી થોડું વિવેચન કરીશું.
ઓગણીસમી સદીનાં ત્રણ ચરણે વ્યતીત થયાં ત્યાં સુધી ઘણા વિદ્વાને એમ માનતા હતા કે જૈન ધર્મ એ વૈદિક ધર્મ છે અથવા બૌદ્ધ ધર્મની એક શાખા છે, પરંતુ જર્મનીના સુપ્રસિદ્ધ વિદ્વાન ડે. હર્મન યાકેબીએ. આ વિષયની વિશદ સમાલોચના કરી સહુને ભ્રમ ભાંગી નાખ્યો. તેમણે ધર્મોની ઐતિહાસિક પરિષદ્ સમક્ષ એક મનનીય નિબંધ વાંચતાં સ્પષ્ટ શબ્દોમાં ઘેષણ કરી કેJainism is an original system, quite distinct and independent from all others, and that therefore it is of great importance for the study of philosophical thought and religious life in ancient India” અર્થાત્ “જૈન ધર્મ એ મૂળ ધર્મ છે, સર્વ દર્શનેથી સર્વથા ભિન્ન અને સ્વતંત્ર છે અને તેથી પ્રાચીન ભારતવર્ષનાં તત્વજ્ઞાન અને ધાર્મિક જીવનના અભ્યાસ માટે તે અતિ મહત્ત્વને છે,” ત્યારથી વિદ્વાને જૈન ધર્મને એક સ્વતંત્ર ધર્મ માનવા પ્રેરાયા અને આજે તે એ બાબતમાં કઈને કશી શંકા રહી નથી.
ભારતના મહામાત્ય પંડિત જવાહરલાલ નહેરુ,
