________________
૧૪૦
ળના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલા દેહમાનવાળા જીવાનુ એકજ શરીર હાય છે અને જ્યાં એક શ્વાસેવાસ જેટલા સમયમાં ૧૭ થી ૧૮ વખત જન્મ-મરણ થાય છે. આ સ્થિતિમાં તેને કેટલું કષ્ટ ભોગવવું પડતું હશે ? તેના વિચાર કરે,
આ રીતે નિગેાઢમાં અત્યંત કષ્ટ ભોગવતાં અશુભ કના ભાર કંઈક છે! થાય- ત્યારે જીવ વ્યવહારરાશિમાં પ્રવેશ કરે છે અને બાદર નિગેાદ, પૃથ્વીકાય, અકાય, તેજસ્કાય, વાયુકાય તથા પ્રત્યેક વનસ્પતિકાયમાં ઉત્પન્ન થાય છે અને ત્યાં પણ અસંખ્યાતા કાળ સુધી ઘણું કષ્ટ ભોગવે છે. આ રીતે કર્યું કંઇક અંશે ઓછા થાય એટલે એઇન્દ્રિય, તેઇન્દ્રિય કે ચરિ દ્રિયમાં ઉત્પન્ન થાય છે અને ત્યાં પણ વિવિધ વેદનાએ સહન કરીને અસંખ્યાતા કાળ પરિભ્રમણ કરે છે. એમ કરતાં કર્મોનું પ્રમાણ અમુક અંશે ઓછું થતાં પચેન્દ્રિયપણું પામે છે અને તેમાં પણ ભયંકર દુઃખાથી ભરેલા નારક તથા તિર્યંચના અનેક ભવા ફર્યાં પછી મનુષ્યપણુ પામે છે, એટલે મનુષ્યપણું કે મનુષ્યના ભત્ર એ કાઈ સરલ વસ્તુ નથી પણ અત્યંત દુર્લભ વસ્તુ છે.
:અનિચ્છાએ કષ્ટ ભાગવતાં કર્માંના અમુક ભાર હળવા થાય છે, તેને અકામ નિર્જરા કહેવામાં આવે છે, જ્યારે ઇચ્છાપૂર્વકસમજણપૂર્વક કષ્ટ ભોગવતાં ધણાં કર્મો નાશ પામે છે, તેને સકામ નિર્જરા કહેવામાં આવે છે.
