________________
આઠમું : : ૨૫ :
જ્ઞાનપાસના (૫) પ્રતિપાતી-જે થયા પછી પડે તે પ્રતિપાતી.
(૬) અપ્રતિપાતી-જે થયા પછી કેવલજ્ઞાન પર્યત લઈ જાય તે અપ્રતિપાતી.
(૪) મન:પર્યવજ્ઞાનના બે ભેદે છેઃ (૧) જુમતિ અને (૨) વિપુલમતિ. તેમાં મને ગત ભાવે સામાન્યપણે જાણે તે ઋજુમતિ અને વિશેષપણે જાણે તે વિપુલમતિ.
(૫) કેવલજ્ઞાનને એક જ ભેદ છે અર્થાત્ તેના બીજા ભેદ નથી.
આ રીતે જ્ઞાનના મુખ્ય ભેદે એકાવન થાય છે, તેથી વિશિષ્ટ જ્ઞાનારાધના–જ્ઞાનોપાસના પ્રસંગે ચેખાના ૫૧ સાથિયા કરવામાં આવે છે તથા ૫૧ ખમાસમણ દેવામાં આવે છે. ૧૧. શ્રુતજ્ઞાનની મહત્તા
એકાવન ભેટવાળા આ પાંચ પ્રકારના જ્ઞાનમાં કેવલજ્ઞાન શ્રેષ્ઠ છે પણ મહત્તા શ્રુતજ્ઞાનની છે, કારણ કે તે એક જ જ્ઞાન બેલતું છે અને બીજાં જ્ઞાન મૂંગા છે. કહ્યું છે કે –
जाणे केवले केवली, श्रुतथी करे वखाण ।
चउ मूंगा श्रुत बोलतुं, भाखे त्रिभुवन माण । “કેવલજ્ઞાની પિતાને ઉત્પન્ન થયેલા કેવલજ્ઞાન વડે બધું જાણી શકે છે પણ તેનું વ્યાખ્યાન તે શ્રુતજ્ઞાનથી જ કરી શકે છે. ત્રણ ભુવનના સૂર્ય સમા શ્રી તીર્થંકરદેએ કહ્યું છે કે બીજાં ચાર જ્ઞાને મૂંગા છે અને શ્રુત એક બોલતું છે.”
