________________
- ખંડ પહેલે–પ્રકરણ ૨.
ફુલ ખાવા લાગ્યા, વળી કેટલાક કાચું અનાજ, જે પોતાની મેળે, ખેડયા વગર ઉગતું હતું, તે ખાવા લાગ્યા, પણ કાચું અનાજ ખાવાથી તેઓની સુધા તૃપ્ત ન થવાથી તથા તેઓને ઘણી પીડા થવા લાગ્યાથી, તેઓ શ્રી રીષભદેવ પાસે એ બાબતની ફરીઆદ લાવ્યા. રીષભદેવે તેમને કહ્યું કે તમે અનાજને હાથમાં મસળી તેનાં ફોતરાં કાઢીને ખાઓ. તેમ કરવાથી ને તેવું અનાજ ખાવાથી પણ તેઓને પેટમાં દરદ થવા માંડયું, ત્યારે ફરીથી યુગલીઆઓ રીષભદેવ પાસે ફરીઆદ કરવા ગયા; તે વખતે કાચું અનાજ ખાવાની રીત રીષભદેવે બતાવી.
આજ વખતે જંગલોમાં વાંસ તથા લાકડાંઓના ઘસાવાથી અગ્નિ ઉત્પન્ન થયે. અગ્નિ ઉત્પન્ન થવાથી. આસપાસ આવેલું ઘાસ બળવા લાગ્યું, પણ લોકોએ તો અનિ કોઈ પણ દિવસ નહિ જોયો હોવાથી, ને રૂપમાં તેજસ્વી જેયાથી, રત્ન હશે એમ ધારી તેને પકડવા પ્રયત્ન કરવા માંડે. તેમ કરતાં તેઓ દાઝયા અને તેની ફરીઆદ રીષભદેવજીને કરવામાં આવી. તેમણે તેને કેવી રીતે અગ્નિ લાવે તે શીખવ્યું. પછી તેઓએ દેવને પુછયું, કે અમે અગ્નિને શું કરીએ ? રીષભદેવે તેમને માટીનું એક કંડુ બનાવી આપી, તેવાં બીજાં બનાવતાં શીખવી, તે કુંડામાં અનાજ પાણી નાખી, અગ્નિ ઉપર પકાવી, રાંધી ખાવાની વિધિ બતાવી; જે તે કુંડું પહેલાં બનાવ્યું તે કુંભાર કહેવાયા ને તે રાજા હોવાથી કુંભાર એટલે પ્રજાપતિ-રાજા એમ પણ કહેવાયું.
એજ રીતે રૂષભદેવે જુદા જુદા કારીગરોની વિદ્યા જુદા જુદા માણસોને શીખવી, અને તેથી પાંચ મૂળ જાતના કારીગર બન્યા. (૧) કુંભકાર, (૨) લોહાર, (૩) ચિત્રકાર, (૪) વણનાર અને (૫) હજામ.
ઉપલા દરેકના વશ ભેદ છે, એટલે કે બધા મળી એકસો જાતના કારીગર થયા.
વળી શ્રી રૂષભદેવે કેટલાક મનુષ્યોને ખેતી કરવાનું કામ, અને બીજાઓને વ્યાપાર કરવાનું કામ વગેરે શીખવ્યાં.
વળી એમની જ સુચનાથી પ્રથમ, એરણ, હડે તથા સાંણસી વગેરે બનાવવામાં આવ્યાં, કે જેનાથી બીજી વસ્તુઓ ઉપયોગમાં લેવા
