________________
દુનિયાના સૌથી પ્રાચિન ધર્મ..
પ્રકરણ ત્રીજી.
—******
દુનિયાના સૌથી પ્રાચિન ધર્યું અને જીવ≠ તત્વ.
૧
જગતની સર્વે રચનાના મુખ્ય આધાર જીવા ઉપર છે. એ સર્વે કાઈ જાણેછે, પણ તે જીવ કેાતે માના તે સંબધમાં ધણેાજ મત ભેદ દુનિયાના જુદા જુદા ભાગમાં ચાલે. હિંદુએ મેટા ભાગ એમ માનેછે કે, હાલના ચાલતા દરેક જીવવાળા પ્રાણીઓમાં જીવ છે; જેના તેથી વધીને પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, ધાતુ, વાયુ સર્વેમાં જીવ માનેછે અને તે સિદ્ધ્ પણ કરેછે. અંગ્રેજો તેથી ઉલટી રીતે એમ કહેછે કે માણસજ જીવવાળુ” પ્રાણી છે અને બીજા પ્રાણીઓમાં જીવ અથવા આત્મા જેવું કાંઈ નથી, એજ કારણે તેનાં પુસ્તકામાં આપણે, - A cow has no soul ' વગેરે વાકયા જોઈએ છીએ.
.
+ જીવ અને આત્મા એ બને એકજ વસ્તુનાં નામ છે, અને તેનું લક્ષણ ચૈતન્ય છે. મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, પ્રમાદ અને યાગથી મલીન થઇને વેદની આદિ કર્મના કર્તા અને તે કમના ફ્ળને ભેાકતા; તથા નક તિર્યંચ વગેરે ગતિએમાં કર્મના ઉદયથી ભ્રમણ કરનાર, તેમજ નિર્વાણુ પદને પ્રાપ્ત કરનાર જે છે, તેજ આત્મા છે, તેજ પ્રાણી છે,. તેજ જીવ છે..
ચા વાર્તા મેમેવાનાં | મોવતામંજસ્યપ / संसत परिनिर्वाता । सह्यात्मा नान्य लक्षणः || ( નંદીસૂત્ર )
વળી આત્મા સર્વવ્યાપી નથી, એકાંત નિત્ય, કુટસ્થ, પશુ નથો, એકાંત અનિત્ય ક્ષણિક પણ નથી, પરંતુ શરીર માત્ર વ્યાપી કથચિત નિત્યાનિત્ય રૂપ છે.
જીએ ( ૧ ) સ્યાદ્વાદરત્નાકર, ( ૨ ) રત્નાકરાવતારિકા, ( ૩ ) અનેકાંતજયપતાકા વગેરે,
