________________
૧૪૮
- બીજે પ્રકરણ ૨ જુ. છે કેમકે, ઈશ્વર સર્વ અને સર્વશક્તિમાન છતાં શા કારણથી એ જીવને પાપ કરવાથી પાછા ફેરવતા નથી ? જે તે પાછા ફેરવતા નથી તો તેજ પાપ કરાવે છે, એમ સિદ્ધ થયું અને જે તે તેમાટે શિક્ષા કરે છે, તે નિર્દય ગણાય. આથી પણ ઈશ્વર સૃષ્ટિકર્તા સિદ્ધ થતા નથી. (૧૪) જેવી રીતે ચોરી કરનાર ચોર પિતાને શિક્ષા કરી શકતો નથી, પણ તેને માટે કોઈ રાજા કે ન્યાયાધીશ
જોઈએ છે, તેજ રીતે ધર્મ અધર્મ કરનાર જવા
જે કમ પોતે કરે તેને માટે ઈશ્વર શિક્ષા કરે છે છે એમ માનવાથી પણ ઇશ્વર સૃષ્ટિક
સિદ્ધ થતા નથી.
જે એમ માનીએ કે, જીવ પોતેજ અધર્મ ને ધર્મ કરે છે અને ન્યાયાધીશ તરીકે ઈશ્વર તેને માટે શિક્ષા કરે છે, તો તે પણ સત્ય નથી કેમકે, જે જીવ, ધર્મ અધર્મ કરવા શક્તિવાન હોય તે તેનું ફળ ભોગવવા પણ તે શક્તિવાન કેમ નહિ હોય ? એ માટે એ યાદ રાખવાનું છે કે, આ સંસારમાં જે જવ જેવાં કામ કરે છે, તેવાં તેવાં કર્મનાં પૂળ ભોગવવામાં પણ તે નિમિત્ત બની જાય છે, અને જે રીતે ચોરી કરનારને રાજા શિક્ષા આપે છે, તેમજ તે ચોરી કરનાર બીજા નિમિત્તથી પણ ઘણું દુઃખ પામે છે, જેવાં કે તે અગ્નિમાં બળી જાય છે, પાણીમાં ડુબી જાય છે, સાપદંપથી મરણ પામે છે, તોપ બંદુકથી ઘાયલ થાય છે, ધર પડી જવાથી નીચે દબાઈ જાયછે વગેરે નિમિતોથી પોતાનાં કર્મનાં ફળ ભોગવે છે. અહીં પણ નિમિત્ત વગર બીજો ઇશ્વર પૂળદાતા કોઈ દેખાતો નથી, તેવી જ રીતે નક, અને સ્વર્ગ વગેરેમાં પણ સારા નરસાં કર્મનાં ફળ ભોગવવામાં અસંખ્ય નિમિત્ત છે, અને નિમિત્ત વગર કોઈ પણ ફળ ભોગવી શકાતું નથી, તો ઈશ્વર શિક્ષા આપે છે એમ માનવું પણ વ્યર્થ છે. જે માણસ રસોઈ કરી શકે છે તે તે રસોઇ ખાઈ ૫ણ શકે છે, તેમજ જે કર્મ કરે છે તે જ તે ભોગવી પણ શકે છે.
