________________
૧૪
ધ-શ્રદ્દા
જીતનાર નિષ્ફળતાને જીતનાર છે. ધ્યેયમાં નિડરપણે વિચારાને જોડવાથી માણસ ઘણા જ ઉંચા દરજ્જાને પામી શકે છે. સફળતામાં વિચારાના હિસ્સા
સફળતા અને નિષ્ફળતા-એ વિચારોનું પરિણામ છે. માણસની નબળાઇ અને ખળ, શુદ્ધિ અને અશુદ્ધિ, એના પોતાના જ છે પણ બીજા કાઇના નથી. તેમાં પરિવર્તન પણ પેાતે જ લાવી શકે તેમ છે. તેના સાગા, સુખ, દુ:ખ વિગેરેના કર્તા પણ પાતે જ છે. જેવા તેના વિચારે છે, તેવા જ તે છે. ઘણા લેાકેાનું કહેવું છે કે અમુક માણસ જુલ્મી છે એટલે ખીજાએ ગુલામી ભોગવે છે, માટે જીલ્મી માણુસને ધિક્કારવા જોઇએ. ”
66
બીજા કેટલાકેાનું એમ કહેવું છે કે ઘણા લોકો ગુલામ છે એટલે તેઓ ઉપર અમૂક માણુસ જૂલ્મ કરી શકે છે, માટે ગુલામેાના તિરસ્કાર કરો. ’
વસ્તુત: જૂલ્મી માણુસ અને ગુલામે અજ્ઞાનપણે પણ પરસ્પરના સહાયક છે. સાચી રીતિએ બન્ને પક્ષેા પેાતાને જ નુકશાન કરી રહ્યા છે અને તેથી અને યાપાત્ર છે.. જેણે નમળાઇને જીતી છે અને સ્વાર્થને છેડયા છે, તે આ અન્નેથી જુદો જ પડે છે અને તે જ સ્વતંત્ર છે.
આ વિશ્ર્વ પણ લેાભી, અપ્રામાણિક તથા ગુણહીનને સહાય કરતું નથી : પછી ભલે ઉપરથી સહાય કરતું દેખાતું હાય ! વાસ્તવિક રીતિએ પ્રામાણિક માણસને જ તે સહાય કરે છે. સઘળાય જ્ઞાનિઓએ આ વસ્તુને ભિન્ન ભિન્ન સ્વરૂપે જાહેર કરેલ છે અને તેની સત્યતાને પૂરાવા જેને જોઈતા
