________________
૧૭૬
ધમ–શ્રદ્ધા
મરણ ભય રાખવા નિરર્થક છે. બેટા સંતાપને વધારનાર છે. જે વસ્તુ અવશ્ય થનારી છે, તેનાથી બચવા ફાંફા મારવા, એ અધિક દુઃખી થવા માટે છે. જન્મ એ અટકાવી શકાય એમ છે. જન્મના કારણે જ જીવને જરા અને મરણના દુઃખે છે. એ જન્મ જ ન થાય, એવો પ્રયત્ન કરે, એ જીવને સત્ય પુરૂષાર્થ છે. જીવને રખેને હું મરી જાઉં ?' એ ભય રહ્યા કરે છે. પણ રખેને “મારે ગર્ભવાસ જન્મ, બાલ્યાવસ્થા કે વૃદ્ધાવસ્થાનાં દુઃખ ભેગવવા પડે? એ ભય લેશ પણ થતો નથી. એ એની ઘેર અજ્ઞાનતા છે. સર્વભક્ષી કાળ એને જન્મ વખતનાં અને ત્યાર પછીનાં દુઃખ ભૂલાવી દે છે, તેથી તે એક મરણને જ યાદ રાખે છે, અને સર્વ દુઃખનું કારણ એક મરણ છે, એમ માનીને તેનાથી બચવાના પ્રયાસ કરે છે. પણ એ પ્રયાસો અર્થહીન હેવાથી મરણ તો અવશ્ય જોગવવું જ પડે છે અને તેની સાથે જન્માદિકનાં દુઃખ ટાળવાને કાંઈપણ પ્રયાસ નહિ હેવાથી, એ દુ:ખ પણ પ્રત્યેક ભામાં નવાં નવાં અનુભવવા પડે છે. તત્ત્વદષ્ટિવાળે આત્મા એ મરણુભયને દૂર કરી દઈ જન્મના વાસ્તવિક ભયને જ હૃદયમાં સ્થાન આપે છે, અને તેથી ફરી વાર જન્મ ન થાય તેવા જ પ્રયત્નમાં પરોવાઈ જઈ જન્મનાં બીજભૂત જે કર્મ, તેને સર્વથા બાળી નાંખવાનો પ્રયાસ કરે છે. બીજ બળી ગયા પછી જેમ અંકુર ઊત્પન્ન થતું નથી તેમ કર્મ દગ્ધ થઈ ગયા પછી, જન્મરૂપી અંકુરો પણ ઊગતો નથી. જન્મ નષ્ટ થવાની સાથે જ જરા મરણાદિ ઉપદ્રવ પણ આપોઆપ નાશ પામે છે.
