________________
સૃષ્ટિ-કર્તા માછલાને ઉપકારી ગણાય કે અપકારી? અપકારી. એ રીતે અનાદિ કાળથી સ્વતંત્ર આત્માને જન્મ અને કર્મની જ જાળમાં નાંખનાર ઈશ્વર ઊપર પણ ઉપકારકપણાની બુદ્ધિ કે પૂજ્યપણાની બુદ્ધિ શી રીતે થાય? સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ પહેલાં પણ આત્મા જન્મ અને કર્મથી બંધાયેલું હતું, એમ માનીએ તે સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ પહેલાં પણ સૃષ્ટિ હતી, એમજ સાબીત થાય છે. જન્મ અને કર્મ એજ સૃષ્ટિ છે.
સૃષ્ટિને કર્તા ઈશ્વર છે, એમ માનવાથી બીજી પણ અનેક આપત્તિઓ ઊભી થાય છે. પહેલું–આત્માએ ઈશ્વરનું શું બગાડયું હતું કે તેને સૃષ્ટિ ઉત્પન્ન કરીને
સ્વતંત્ર આત્માને ગર્ભાવાસ અને જન્માદિનાં અસહ્ય દુખે સમM ? બીજું આત્માને વગર કારણે દુ:ખ આપનાર ઈશ્વર દયાળ કેમ કહેવાય ? ત્રીજુ–સુખ, દુ:ખ, સંપત્તિ, દરિદ્રતા, જન્મ, મરણ આદિ સઘળું આપનાર ઈશ્વર છે, એમ માનીએ તે ઈશ્વર છેડાઓને પક્ષપાતી અને ઘણુઓને શત્રુ ઠરે અને જેનામાં પક્ષપાત અને શત્રુવટ હોય, તે ઈશ્વર કેમહેઈ શકે ? થું–નાના બાળકોને પણ અનેક પ્રકારના રોગ અને મૃત્યુ આપનાર ઈશ્વર દયાળ કેમ હોઈ શકે? બાળકે ઈશ્વરને ગુન્હો કર્યો હોય તો પણ તેણે તે માફ કર જોઈએ. મેટા માણસ પણ ઈશ્વરની આગળ તે બાળક જેવાજ અજ્ઞાની છે. તે તેઓના અપરાધની પણ ઈકવરે ક્ષમા આપવી જોઈએ. પણ વ્યવહારમાં તેમ દેખાતું નથી. બાળકો કે મોટા માણસો, સૌ કોઈને સુખ દુઃખ ભોગવવું પડે જ છે. પાંચમું–ઉપરના બધા દેષમાંથી બચવા માટે સુખ દુઃખ
