________________
વિશ્વશાંતિ ચરાચર સર્વ વસ્તુના સમૂહને વિશ્વ કહેવામાં આવે છે. લેક, સૃષ્ટિ, બ્રહ્માંડ જગત્ , દુનિયા, આલમ એ તેના પર્યાય શબ્દ છે. અંગરેજી ભાષામાં તેને માટે “વર્લ્ડ
world ) અને “યુનિવર્સ ” ( universe ) એ બે શબ્દ પ્રચલિત છે.
જૈન મહર્ષિઓ આ વિશ્વને અનંત આકાશના એક ભાગમાં વ્યવસ્થિત થયેલું માને છે અને તેને વિસ્તાર ચૌદ રજુ એટલે બતાવે છે. આ રજજુને ખ્યાલ આંકડાથી આપી શકાય એવું નથી, એટલે તને ખ્યાલ તેમણે ઉપમાનથી આપ્યો છે. નિમિષ માત્રમાં એક લાખ જન જનાર દેવ છ માસમાં જેટલું અંતર કાપે તેટલા અંતરને એક રજુ સમજવું. અહીં કેઈને એમ લાગે કે આ માપ તે ઘણું મોટું થયું, અર્થાત્ તે જલ્દી મગજમાં બેસે તેવું નથી, તે તેમની જાણ ખાતર અમે કહીએ છીએ કે આજના વિજ્ઞાને પણ અંતર બતાવવામાં આવા જ ઉપમાનને ઉપયોગ કર્યો છે. તે કહે છે કે “કેટલાક તાજીએ એટલી ઊંચાઈએ આવેલા છે કે એક સેકન્ડમાં ૧૮૬૦૦૦ માઈલનું અંતર કાપનાર પ્રકાશને ત્યાંથી આપણે પૃથ્વી પર પહોંચતાં ૧૦૦૦૦૦૦ લાખ વર્ષ કરતાં પણ વધુ સમય લાગે.” આ ઉપમાન ઉપરનાં ઉપમાન કરતાં પણ ઘણું આગળ વધી જાય છે, એ થેડી જ વિચારણાથી સમજી શકાશે.
આ વિશ્વને આકાર કેડ ઉપર હાથ મૂકીને ઊભેલા પુરુષ જે છે, એટલે ઉપરથી સાંકડે છે, પછી વિસ્તાર
