________________
કોઈ ઉપાય
આ
વિહાર
સાધનવિચાર ]
૪૩ નરકમાં લઈ જનારાં છે. તેથી જ સુજ્ઞ પુરુષે સાધનની ઉત્તમતાને અગ્રપદ આપે છે.
એક મહાનુભાવ કહે છે કે આપણે તે કાર્યસિદ્ધિનું કામ છે, એટલે તે કઈ પણ સાધનથી થતી હોય તે એને ઉપગ શા માટે ન કરે? નીતિકારેએ સ્પષ્ટ કહ્યું છે કે, શામ, દામ, ભેદ અને દંડ એ ચાર ઉપાયમાંથી જે કઈ ઉપાય લાગુ થતું હોય તે ઉપાય લાગુ કરીને કાર્યસિદ્ધિ કરવી.” આ મહાનુભાવને અમે જણાવવા ઈચ્છીએ છીએ કે આ નીતિ વ્યવહારિક ક્ષેત્રમાં સફળ થઈ શકે પણ આધ્યાત્મિક ક્ષેત્રમાં સફળ થઈ શકે નહિ, કારણકે જ્યાં જે સાધનની જરૂર હોય ત્યાં તે સાધનને જ ઉપયોગ કરે જોઈએ. જે કપડાંને માપવું હોય તે ગજ કે વારને ઉપયોગ કરવા જોઈએ, ધાન્યને માપવું હોય તે પાલી કે માણને ઉપગ કરવું જોઈએ અને દૂધ કે તેલને માપવું હોય તે પળી કે પાવળાને ઉપ
ગ કરવો જોઈએ. જે ગજ કે વારથી ધાન્યને માપવા. જઈએ કે દૂધ તેલને માપવા જઈએ તે પૂરી ફજેતી થાય. અથવા પાલી, માણા કે પળી પાવળાથી કાપડને માપવા જઈએ તે આપણી અકલનું માપ નીકળે, એટલે જેવું કાર્ય તેવાં જ સાધને વાપરવા જોઈએ.
વ્યાવહારિક કાર્યોમાં લાંચરુશ્વતને ઉપગ બળે થાય છે, પણ મૃત્યુને નિવારવા માટે તેને ઉપયોગ કરવામાં આવે તે સફળતા મળે ખરી ? આ બાબતયાં એક રાજા-- રાણીને સંવાદ અમને યાદ આવે છે –
