________________
મનુષ્યભવની દુર્લભતા પિતાનાં પૂર્વ જન્મમાં કરેલાં કર્મોનું ફળ ભેગવવા માટે મૃત્યુ પામીને બીજા શરીરમાં પ્રવેશ કરે છે અને મનુષ્યશરીર કે પશુ-શરીર ધારણ કરે છે. જે આત્માઓએ શુભ કર્મો કર્યા છે, તેઓ યા તે માનવશરીર ધારણ કરે છે, અથવા દેવતાઓનું શરીર ધારણ કરે છે અને જે આત્માઓએ અશુભ કર્મો કર્યા છે, તેઓ પશુશરીર ધારણ કરે છે. આ શરીરમાં કેટલાક દિવસ સુધી નિવાસ કર્યા બાદ તેઓ પોતાનાં કર્મ અનુસાર પુનઃ બીજા શરીરને ધારણ કરે છે. આ રીતે આત્મા એક શરીરમાંથી બીજા શરીરમાં પરિભ્રમણ કરે છે. આત્માઓને પોતાનાં શુભાશુભ કર્મોનું ફળ ભેગવવા માટે નવાં નવાં શરીર ધારણ કરવાં જ પડશે.”
અહીં એટલું ધ્યાનમાં રાખવું જરૂરી છે કે જૈન ધર્મની માન્યતા અનુસાર જીવ નવા જન્મમાં નવા શરીરમાં પ્રવેશ કરતો નથી, પરંતુ આહારના પુદગલ લઈ નવું શરીર રચે છે. ૩-મનુષ્યભવની દુર્લભતા
દેવગતિમાં સુખનું પ્રમાણ અધિક રહેલું છે, પણ મુક્તિ, મેક્ષ કે પરમપદની પ્રાપ્તિ તે મનુષ્યના ભવથી જ કરી શકાય છે, એટલે મનુષ્યભવને શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવ્યો છે. પરંતુ આ મનુષ્યભવની પ્રાપ્તિ સહેલી નથી. તે અંગે જૈન મહર્ષિએ જણાવે છે કે –
જેમ માટખાણમાં રહેલું તેનું પ્રથમ તદન અશુદ્ધ કે મલિન અવસ્થામાં હોય છે, તેમ આપણે આત્મા પણ
