________________
પ્રધાન ચતુર્વિધ સંઘને જૈન શાસનમાં તીર્થ તરીકે ગણવામાં આવેલ છે. ૪. જિન પ્રવચનમાં દ્રવ્યાનુયોગવિગેરે ચાર અનુગે.
આ જિનપ્રવચન દ્રવ્યાનુયેગ, ગણિતાનુયેગ, ચરણકરણાનુગ અને ધર્મકથાનુગ એમ મુખ્યત્વે ચાર વિભાગમાં વહેંચાયેલ છે, જેમાં આત્મા વગેરે પદ્રવ્યનું પ્રતિપાદન મુખ્ય છે. તેના સૂયગડાંગ, ઠાણાંગ, જીવાભિગમ, પન્નવણું વગેરે આગમ આદિ ગ્રન્થ એ દ્રવ્યાનુયોગ છે. જંબૂદ્વીપપન્નતિ, સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ, ચંદ્રપ્રજ્ઞપ્તિ, ક્ષેત્રસમાસ વગેરે શાસ્ત્રોમાં ક્ષેત્ર અને ગણિતની મુખ્યતા હોવાથી એ શા ગણિતાનુગ વિષયક છે. ચરણસિત્તરી તેમજ કરણસિત્તરી વગેરે સાધુના મૂલગુણ, ઉત્તરગુણનું અને શ્રાવકના સમકિત મૂલ બાર વ્રતે તેમજ અગિયાર પડિમા વગેરે આચારધર્મનું જેમાં મુખ્યત્વે પ્રતિપાદન છે, તેવા આચારાંગ, ઉપાસકદશાંગ, ઘનિર્યુક્તિ, પિંડનિર્યુક્તિ બૃહકલ્પ સૂત્ર, શ્રાદ્ધપ્રતિકમણુસૂત્ર વગેરે સૂત્રગ્રન્થ એ ચરણકરણનુગ છે અને એ ત્રણેય અનુગના એકીકરણ રૂપે મેઘકુમાર, અર્ધમત્તાકુમાર, કુંદક પરિવ્રાજક, ધનાજી, શાલિભદ્રજી, રાંદનબાલા, મૃગાવતી, આનંદ, કામદેવ, સુલસા, રેવતી, જયંતી વગેરે સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકાની આદર્શ જીવનકથાઓનું જેમાં પ્રધાનપણે પ્રતિપાદન છે એવા જ્ઞાતાધર્મકથા, ઉપાસકદશાંગ, અનુત્તરૌપપાતિકસૂત્ર, ત્રિષષ્ટિશલાકા પુરુષચરિત્ર વગેરે આગમ આદિ ગ્રંથ ધર્મકથાનુગ વિષયક ગણાય છે.
