________________
ચાવડે સંઘાર
હથિયારોના ખડખડાટ, વસતીની સજાવટ અને ઘેડાની હાવળના અવાજોની વચમાં રાયેલ જામ ને હીરે શેઠ ગઢના કાંઠા ઉપર ચડ્યા.
ચારેકોર રણ ને ઝાડપાન વગરની રણ જેવી સપાટ જમીન નજર પહોંચે ત્યાં સુધી લંબાતી હતી. એમાં ક્યાંય આડશ નહતી,
ક્યાંય છુપાવાની જગ્યા ન હતી. રણના ચોમાસાના વોકળાના ભેગાવા સિવાય ધરતીમાં ક્યાંય નાની સરખી કરચલી પણ પડી ન હતી; અને ઓથ લેવા કામે લાગે એવું એકાદ ઝાડ પણ ન હતું.
ગઢના કોઠા ઉપર રાયલ જામ ચડ્યા. એમણે સામે એક નજર કરી, ને નર્યાનીતર્યા ક્રોધના જવાલામુખી સમા એ બની ગયા. જવાલામુખી ફાટતે હેય એવા અવાજે એમણે સાદ દીધોઃ “ક્યાં છે ઓલ્યો રબાર ! એને અહીં હાજર કરો !”
જાય રાયલના ક્રોધને કારણ હતું, સ્પષ્ટ કારણ હતું ઃ ચાવડા સંઘાર, એના દળકટક સાથે, ગઢ લગોલગ આવી પહોંચ્યો હતો ! સીમના માણસે જે કોઈ બહાર રહી ગયા હોય તે હવે અંદર આવી શકે એમ નહતું. પિતાના ભૂમિયાઓને પડ મળે, પિતાના ઘડાઓને પડ મળે, પિતાને ધિંગાણ માટે પડ મળે એવું પણ હવે રહ્યું ન હતું. કાઠાના ઉપરથી ચાવડાનું કટક ચોખ્ખું દેખાતું હતું. એક પ્રચંડ ગજકાય ખરગધ ઉપર સવાર થયેલ કાળા વાઘાને, કાળા નેજાને ચાવડા સંઘાર પિતે પણ હવે તે સ્પષ્ટ દેખાતું હતું.
ચાવડાએ નીચેથી રાયમ જામને જે. એણે બૂમ પાડી? રાયલ જામ! મારી સંધાર-સુખડી લાવ, નહિતર આજ આ ગઢને પાડીને પાધર કરીશ !”
સંધાર-સુખડી એટલે વસતીમાત્ર હથિયાર-પડિયાર મૂકીને અને ભૂમિયામાત્ર લેઢાં છેડીને એક બાજુ રહેને સંધારે એક દિવસ સુધી નિરંતરાય ગામ લૂટે. આવી સંઘાર-સુખડી સંધારે છેક સિંધથી તે
