________________
૧૬
જગતશાહ
અખાતની સૌરાષ્ટ્રની બાજી તરફ હતું કે કચ્છની બાજી તરફ હતું, એ પણ હજી જાણવામાં નથી. કાળાંતરે વિશળદેવ વાઘેલાએ કથકેટને કિલ્લા ફરીને સમરાવ્યા હતેા.
એ વખતે આજનું પેરબંદર રાજ્ય પણ નહતું; આજનું ઓખામંડળ પણ નહોતું; આજનું જામનગર રાજ્ય પણ ન હતું.
પરંતુ સૌરાષ્ટ્રના કાંઠા ઉપર ગાધવી બંદરથી માંડીને દ્વારકાં અને પેશિત્રા સુધીના પ્રદેશમાં સધાર નામની તિ વસતી હતી. સધારા એ સાહસિક દરિયાખેડુઓ હતા. તે એમની એ ખેડ વેપાર કરતાં લૂંટને માટે વધારે પ્રમાણમાં થતી હતી. સંધાર પછી કાળા અને કાબા લે ત્યાં વસતા હતા. તે તે પણ વ્યવસાયમાં સંધારના નાના ભાઈ ઓ જ હતા !
કચ્છમાં પાટગઢ નામનું ગામ હતું તે ત્યાં ચાવડાએ રાજ્ય કરતા હતા, એમ કહેવાય છે. આ પાટગઢ ગામ ત્યાં આવ્યું એ તે આજે જાણી શકાતું નથી, પરંતુ ચાવડાએ હમેશાં જ્યાં હાય ત્યાં, પણ બનતાં સુધી, દરિયાકાંઠે વસતા.
આજે ભદ્રેશ્વર પાસે એક વિશાળ નગરીનાં ખખડયેરેા જમીનમાં ટાયાં હૈાય એમ લાગે છે. ઇતિહાસમાં ભદ્રાવતી નગરી પહેલી જ વાર જગડુશાહના વખતમાં દેખાય છે, એટલે કદાચ આ ખંડિયેરા પાટગઢનાં હાય તા ના નહીં. અથવા તે। ચાવડાઓના મુખ્ય ગઢને પાટગઢ કહેતા હેાય, એમ પણ બને. એ જે હાય તે; આપણી પાસે કોઈ પણ જાતના તર્કને સ્થાન મળે એવું કશું જ સાહિત્ય નથી.
કચ્છના ઇતિહાસમાં પણ પાટગઢનું મહત્ત્વ આટલું જ છે કે એને કારણે, એને નિમિત્તે, સિંધના સમા રજપૂતા કચ્છમાં આવીને વસ્યા અને જાડેજા તરીકે ઓળખાયા.
એમની આઠ જાગીરા થઈ. એમાં લખપત, લાખિયાર વિયરે,
