________________
કથાપ્રવેશ
૧૧
રાતની દક્ષિણ સરહદમાંથી પસીને છેક સીધું આખા ગુજરાતને ચીરીને ઉત્તર સરહદ સુધી પહોંચ્યું, ત્યાં સુધીમાં–ત્યારે પણ—લવણપ્રસાદનું નામ દેખાતું નથી.
પણ આખરે આ વીર પુરુષ પિતાની પત્નીએ પોતાના ઉપર લાદેલા અપયશના ભાર નીચેથી બહાર નીકળે છે. સાંસારિક ઘટમાળે એની આસપાસ નાખેલી જાળમાંથી આ વીર નર–આ નરસિંહ–મોકળો થાય છે. જ્યારે એને પુત્ર વીરધવલ ઉમરલાયક થતાં આખી વાત સમજે છે ને પોતાની પતિત માતાને ત્યાગ કરીને પિતાને અપમાનિત પિતા પાસે આવે છે, ત્યારે વિરધવલને પિતા મહામંડલેશ્વરના આસને
સ્થાપે છે. અને ત્યાં જ સોલંકીઓને રાજપુરોહિત સમ શર્મા વસ્તુપાળ-તેજપાળની બાંધલબેલડીને લઈને આવે છે.
પછી ગુજરાતને આ સાચે હિતચિંતક એ રજપૂતવીર ગુજરાતના ગૌરવને વધારવાને માટે, ગુજરાતને પરદેશીઓથી મોકળું કરવાને માટે, ગુજરાતની નાશ પામેલી જાહોજલાલી ફરીને નવેસરથી સર્જવાને માટે આ ત્રણેય પુરુષસિંહને છૂટા મૂકે છે. એક વરધવલ, બીજે વસ્તુપાળ, ત્રીજે તેજપાલ.
એ ત્રણેએ ગુજરાતને ભયમુક્ત કર્યું. એમણે ગુજરાતની અંદર ધસી આવેલાં પરદેશી સૈન્યને નાશ કર્યો. એમણે માળવા અને દેવગિરિ અને છેલ્લે દિલ્હી સાથે જુદ્ધો ખેલી સહુના ઉપર આકરા પરાજયો લાદ્યા.
સિદ્ધરાજ અને કુમારપાળના સાહિત્ય, સંસાર, કલા, સ્થાપત્ય અને શૌર્યના જમાનાને એ ત્રિપુટીએ ફરીથી ગુજરાત ઉપર ઉતાર્યો.
વિક્રમ સંવત ૧૨૭૬માં વસ્તુપાળતેજપાળ વીરધવલ વાઘેલાના મંત્રી થયા. સંવત ૧૨૭૭માં વસ્તુપાળ મહામંત્રી થયા.
સંવત ૧૨૯૫માં વિરધવલ વાઘેલાને દેહાંત થયો. સંવત ૧૨૯૬
