________________
કથાપ્રવેશ
યમુના નદી સુધી જેનું તેજ છવાયું હતું એ સેલંકી રાજમુગટના ટુકડાઓ થતા જોયા હતા. એણે સામંતને સ્વતંત્ર થઈ જતા જોયા હતા. એક કાળે દિલ્હીના સુલતાનના તખ્ત ઉપરથી શાસન કરતા ગુજરાતના રાજા ભીમદેવ બીજાને રાજ્ય અને રાજસત્તા વગરના ખાલી રાજમુગટને પકડીને અહીંતહીં નાસભાગ કરતે, એક સામંતના આશરામાંથી બીજા સામંતના આશરા માટે ભટકતો રાજભિક્ષુક બનતે પણ જોયા હતા.
એ પુરોહિતે હવે એક માર્ગ લીધો એણે સદ્ગત મહારાજા કુમારપાલના માસિયાઈ ભાઈ લવણપ્રસાદ વાઘેલાને મહારાજા ભીમદેવ બીજાની પાસે મહામંડલેશ્વર રાણક તરીકે નિમાવ્યો. પુરોહિતે લવણપ્રસાદને એ પદ સંભાળવાને અને એ પદની જવાબદારી અદા કરવાને સમજાવ્યું, એટલું જ નહિ, પરંતુ આ વૃદ્ધ રાજપુરોહિત પિતાની સાથે બે પરવાડ વણિક બધુઓને પણ લઈ ગયે.
લવણપ્રસાદ વાઘેલે એ કાળમાં ગુજરાતના જે બહુ થોડા સાચા હિતચિંતક હતા એમાંને એક હતા. ભીમદેવ બીજાએ એને સર્વેશ્વર પદ આપીને બીજા બે સર્વેશ્વર – સોરઠના શ્રીધર મહેતા અને ગુજરાતના જયંતસિંહ – ની સાથે ત્રીજા સર્વેશ્વર તરીકે સ્વીકાર્યો હતો. આ બાપડો રાજા બેઠા હતા તે સિદ્ધરાજ અને કુમારપાળના રાજસિહાસન ઉપર, પણ એના ભાગ્યમાં કોઈને કશું આપવાનું સર્જાયું ન હતું; કોઈ કંઈ પડાવી લે તે એને સ્વીકાર કરી લેવાનું જ એનું સરજત હતું. ભોળપણ અને નાદાનિયતથી ભારેભાર ભરેલા એના જીવનમાં એનું એકમાત્ર ડહાપણનું કામ સામે ચાલીને કોઈ પણ મોટા પદના અનિચ્છ લવણપ્રસાદને પોતાને મહામંડલેશ્વર પદે સ્થાપવાનું હતું. ને એમાં પણ રાજા કરતાં રાજપુરોહિતને હિસ્સો ઘણે મેટો હતો.
લવણુપ્રસાદ બહાદુર હતા, ગુજરાતને હિતચિંતક હતું. અને ગુજરાતના ગૌરવને જાળવવા સિવાય એનામાં બીજી કઈ મહેચ્છા ન
