________________
૨૩૧
મુનજીવનની બાળથી-૬ આવ્યું હોય કે જેથી વિધિનિષેધ અને અનુષ્ઠાનના પ્રતિપાદન સાથે વિસંવાદ પેદા થતું ન હોય તે શાસ્ત્ર તાપશુદ્ધ શાસ્ત્ર કહેવાય. આવું એકમાત્ર શાસ્ત્ર તે જ જિનશાસ્ત્ર. કેમ કે તેમાં જીવનું સ્વરૂપ કથંચિત્ નિત્યાનિત્ય અને દેહથી કથંચિત્ ભિન્નભિન્ન કહ્યું છે. એટલે કે જીવ એકાંતે નિત્ય પણ નથી અને એકાંતે અનિત્ય પણ નથી. પરંતુ જીવ તેના મૂળભૂત દ્રવ્યસ્વરૂપથી નિત્ય છે અને તેના પર્યાયસ્વરૂપથી અનિત્ય પણ છે. તેવી જ રીતે જીવ દેહથી એકાંતે ભિન્ન પણ નથી અને એકાંતે અભિન્ન પણ નથી પરંતુ નિશ્ચયથી જીવ ભિન્ન છે અને વ્યવહારથી અભિન્ન પણ છે.
જે શાસ્ત્રોમાં જીવનું નિત્ય, અનિત્ય, ભિન્ન, અભિન્ન તરીકેનું પ્રતિપાદન એકાંતે હોય તે શામાં જે વિધિ– નિષેધ કે અનુષ્કાનો બતાડેલાં હોય તે બધાં પ્રતિપાદન નકામાં થઈ જશે. કેમ કે એક બાજુ આત્માને એકાંતે [સર્વથા અને સર્વદા નિત્ય કે અનિત્ય કે દેહથી ભિન્ન અથવા અભિન્ન કહ્યો હોય અને બીજી બાજુ સત્ય બોલવું, અસત્ય નહિ બલવું, સ્વર્ગે જવા માટે અગ્નિહોત્રયજ્ઞનું અનુષ્ઠાન કરવું એવી બધી વિધિનિષેધ અને અનુષ્ઠાનની વાતે એકાન્તવાદ સાથે વિસંવાદી બની જશે. આવું શાસ્ત્ર તાપની પરીક્ષામાં નાપાસ થયું કહેવાય. '' જે શાસ્ત્ર કષશુદ્ધ હોય પણ છેદ-અશુદ્ધ હોય અથવા કષ અને છેદ બનેથી શુદ્ધ હોય પણ તાપથી અશુદ્ધ હોય તે તે શાસ્ત્રને ઉત્તમકૃત કહી શકાય નહિ.
