________________
૧૬ ૬
મુનિજીવનની બાળપોથી-૬ વિતરાગ અવસ્થા અને કલેકપ્રકાશક કેવલ્યની પ્રાપ્તિ
થાય છે. ત્યારે ટૂંક જ સમયમાં તે તારક તીર્થંકર દેવે વિશ્વકલ્યાણકર ધર્મશાસનની સ્થાપના કરે છે. તે વખતે તે ધર્મશાસનની ધુરાને વહન કરવાને ગ્ય આત્માઓને ગણધર પદ ઉપર આરૂઢ કરે છે. તેઓને પરમપિતા પરમાત્મા ત્રિપદીનું [ઉગનેઈ વા, વિગઈ વા, ધુવેઈ વા] દાન કરે છે. આ ત્રણ પદો ઉપર ઊહાપોહ કરતાં જ તે પરમેપાસ્ય ગણધર ભગવંતેના આત્મામાં દ્વાદશાંગીને જ્ઞાનપ્રકાશ પ્રગટ થઈ જાય છે. પરમાત્મા તે જ્ઞાનપ્રકાશ ઉપર – વાસક્ષેપ કરવા દ્વારા – મહેરછાપ મારીને, તેને સૂત્રબદ્ધ કરવાની અનુજ્ઞા આપે છે.
આમ સંક્ષિપ્ત એવી ત્રિપદીમાંથી પ્રગટ પામી વિરાટ એવી દ્વાદશાંગી ! [બાર અંગેનાં નામ : (૧) આચારાંગ, (૨) સૂયગડાંગ, (૩) ઠાણાંગ, (૪) સમવાયાંગ, (૫) વિવાહ પ્રજ્ઞપ્તિ, (૬) જ્ઞાતા ધર્મકથાંગ, (૭) ઉપાસક દશાંગ, (૮) અંતકૃત્ દશાંગ, (૯) અનુત્તરપપાતિક દશાંગ, (૧૦) પ્રશ્નવ્યાકરણ, (૧૧) વિપાશ્રુત, (૧૨) દષ્ટિવાદ].
જ્ઞાનાત્મક આ દ્વાદશાંગીને જે કંઈ સાર હોય તે તે છે ક્રિયાત્મક “છ આવશ્યકે”. જ્ઞાનનો સાર કિયા છે. દ્વાદશાંગીનો સાર છ આવશ્યક છે. ત્રિપદીમાંથી દ્વાદશાંગી; દ્વાદશાંગીને સાર ષડાવશ્યક; અને ષડાવશ્યકમાં પ્રધાન સામાયિક–આવશ્યક... એટલે ત્રિપદીને, દ્વાદશાંગીને અને ષડાવશ્યકને સાર સામાયિક સૂત્ર કહેવાય.
