________________
મુનિજીવનની ખાળપાથી ૬
૧૧૨
ગચ્છના પાંચ ભેદા
ગચ્છાધિપતિની નિશ્રામાં રહેલા ગચ્છના સાધુઓને તેમની ચેાગ્યતા મુજબ ગચ્છાધિપતિ પાંચ પઢવીએ આપે છે ઃ ૧. આચાય, ર. ઉપાધ્યાય, ૩. પ્રવર્તક, ૪. સ્થવિર અને ૫. ગણાવòદક. જો ગચ્છમાં આ પાંચમાંથી કોઈ પણ એક ન હેાય તેા તે ગચ્છને યતિદિનચર્યામાં કુગચ્છ કહેવામાં આવ્યેા છે. આ પાંચે પદોની શાસ્ત્રવિધિ મુજબ અનુજ્ઞા કરવામાં આવે છે. આ પાંચેયમાં ગીતાપણું તે હાવું જ જોઈ એ. તદુપરાંત તે તે પર્દાની વિશિષ્ટતાએ તેમનામાં હાવી જોઈએ, જે નીચે પ્રમાણે છે :
૧. આચાય : તેમનાં લક્ષા પૂર્વે જણાવેલાં છે.
૨. ઉપાધ્યાય : જે રત્નત્રયીના સુંદર આરાધક હાય, ભવિષ્યમાં આચાર્ય પદ પામવાને યેાગ્ય જણાતા હાય, સૂત્ર અને અના જ્ઞાતા હેાય, મુખ્યત્વે સૂત્રેાની વાચના આપવામાં અત્યંત કુશળ હેાય, તેવા ગુણિયલ મહાત્મા ઉપાધ્યાયપદને ચેાગ્ય છે. ઉપ એટલે નજીક, અર્થાત્ જેની પાસે જઈ ને અધ્યયન (અધ્યાય) કરવાનું છે, તે ઉપાધ્યાય કહેવાય.
૩. પ્રવક : ગચ્છના સાધુએને તપ, સંયમ, સ્વાધ્યાય વગેરેમાં પ્રવર્તાવવાની જેની વાણીમાં લબ્ધિ હાય, જે ગચ્છની ચિંતા કરતા હેાય તે મહાત્મા પ્રવત કપદને યાગ્ય ગણાય.
૪. સ્થવિર : પ્રવત કે જેમને તપ-સયમ કે સ્વાધ્યાયમાં જોડચા, પરંતુ કોઈ કારણસર તે સાધુએ તેમાં પ્રમાદ કરતા
