________________
૯૭
હ૭.
મુનિજીવનની બાળપોથી-૬ પડયું હતું. સાધ્વીજી કે રાજરાણુ સાથે ચતુર્થવ્રતને સંપૂર્ણ ભંગ, સાધુ, સાધ્વી કે રાજા વગેરે ઉત્તમ કોટિના ગણતા મનુષ્યને વધ, અરિહંત આદિની ઘેર આશાતના વગેરે જેવા અતિ મેટા અપરાધ કરનાર આચાર્યને આ પ્રાયશ્ચિત્ત આપવામાં આવે છે.
ઉપરનાં દશ પ્રકારનાં પ્રાયશ્ચિત્તોથી દોષની શુદ્ધિ ત્યારે જ થાય, જ્યારે તે દોષ અંગેને કારણે પશ્ચાત્તાપ તે વ્યક્તિના હૃદયમાં પ્રવળ હોય. નિશ્ચયનયથી તે આ કારમે પશ્ચાત્તાપ તે જ પ્રાયશ્ચિત્ત છે. માત્ર વ્યવહારથી બાહ્ય પ્રાયશ્ચિત્ત આપવાનું આવશ્યક છે. (૭) પરિષહજય
જેનું સર્જન (સર્ગ) પાસે (ઉપ) થાય તે ઉપસર્ગ કહેવાય અને જેને મેક્ષમાર્ગમાં સ્થિર થવા માટે તથા કર્મોની વિપુલ નિર્જરા કરવા માટે વારંવાર (પરિ) સહન કરવામાં આવે (સહ) તે પરિવહ કહેવાય. તે ક્ષુધા-તૃષા વગેરે બાવીસ પ્રકારના છે. તેમાંના ત્રણ–પ્રજ્ઞા, સ્ત્રી અને સત્કાર પરિષહે અનુકૂળ પરિષહે છે. બાકીના ઓગણીસ પ્રતિકૂળ પરિષહે છે. પ્રતિકૂળ કરતાં અનુકૂળ પરિષહ વધુ ખતરનાક હોય છે. તેની ઉપર વિજય મેળવવા ઘણી મોટી ગુરુકૃપાની જરૂર પડે છે. એકી સાથે એક જીવને ઉત્કૃષ્ટથી વીસ પરિષહ હોય છે કેમ કે શીત અને ઉષ્ણમાંથી એક સમયે એક જ હોય અને વિહાર તથા વસતિમાંથી પણ એક સમયે એક જ હોય છે. તથા કેઈ વખત જીવને જઘન્યથી જ્યારે પરિષહ હોય ત્યારે એક જ હોય છે તેમ પ્રવચન સારોદ્ધારની ગાથા છસોએકાણું (૬૯૧)માં કહ્યું છે. મુ. ૭
