________________
૮૦
મુનિજીવનની બાળપોથી-૬ શુદ્ધ ચારિત્રવાળે હોય તે સાધુ બકુશ કહેવાય છે. તેને બે પ્રકાર છે. જે વસ્ત્ર પાત્રની બાબતમાં વિભૂષાપ્રિય હેય તે ઉપકરણબકુશ કહેવાય છે અને જે શરીરની બાબતમાં વધુ પડતી ટાપટીપવાળા હોય તે શરીરબ કહેવાય છે. આ બન્ને પ્રકારના બકુશના પાંચ પાંચ ભેદ છેઃ ૧. આગ, ૨. અનાગ, ૩. સંવૃત, ૪. અસંવૃત, અને ૫ સૂક્ષ્મ.
(૩) કુશીલઃ જેનું શીલ (આચાર) મૂળ કે ઉત્તરગુણોની વિરાધનાવાળું બન્યું હોય અથવા સંજવલન કષાયના ઉદયથી જેનું શીલ અતિચારોથી ખરડાયા કરતું હોય તે સાધુ કુશીલ કહેવાય. તેમાં સંયમથી વિપરીત આચરણ કરનારો સાધુ આવનાશીલ કહેવાય અને કષાયથી દુષ્ટ બનતે સાધુ તે કષાયકુશીલ કહેવાય. આ બંને પ્રકારના કુશીલના (૧) જ્ઞાન, (૨) દર્શન (૩) ચારિત્ર, (૪) તપ, અને (૫) યથાસૂમ એમ પાંચ પાંચ પ્રકારો છે.
(૪) નિન્જ જેની મોહનીય કર્મરૂપ પ્રન્થિ (ગાંઠ) છૂટી ગઈ છે તે નિર્ચન્થ કહેવાય. તેના બે પ્રકાર છેઃ (૧) ઉપશાનમહ નિગ્રન્થ (અગિયારમા ગુણસ્થાને) અને (૨) ક્ષીણમેહ નિર્ચન્થ (બારમા ગુણસ્થાને). આ દરેકના પાંચ પ્રકારો છે. - (૧) પ્રથમ સમયે નિન્ય, (૨) અપ્રથમ સમયે નિ , (૩) ચરમ સમયે નિર્ચન્થ, (૪) અચરમ સમયે નિર્ગથ અને (૫) યથાસૂક્ષ્મ નિર્ચથ.
