________________
ઉપસંહાર પિંડ નિર્યુક્તિ ગ્રન્થમાં કહ્યું છે કે, “શ્રમણ જીવનને સાર નિર્દોષ ભિક્ષાવૃત્તિ છે.”
આહારના દેની તપાસ કરવામાં જે સાધુ કંટાળે લાવે તેને મંદ વૈરાગ્યવાળો સમજે.
જે સાધુ પિંડની શુદ્ધિ કરતું નથી તેનામાં ચારિત્ર નથી. તેની દીક્ષા નિરર્થક થાય છે. પિંડની શુદ્ધિમાં જ ચારિત્રની શુદ્ધિ છે અને ચારિત્રની શુદ્ધિમાં જ જીવનની શુદ્ધિ છે.
જે નિર્દોષ આહારના અભાવમાં શરીર ઢીલું પડી જતું હોય છે જેથી સાધુ જીવનની આરાધનાઓ સારી રીતે થઈ શકતી ન હોય તે ગીતાર્થ ગુરુની આજ્ઞાપૂર્વક અપવાદ માગે શકય તેટલા ઓછા દેષવાળે યાવત આધાકમીદેષવાળે આહાર પણ લઈ શકાય. પરંતુ જે સાધુને આહારના અભાવમાં પણ સમાધિ ટકતી હોય તેને કઈ પણ દોષ સેવવાની જરૂર નથી.
ગીતાર્થગુરુની આજ્ઞાથી અપવાદનું આચરણ કરવામાં થતી વિરાધનામાં નિશ્ચય દૃષ્ટિએ દેષ ગણાતું નથી. પરંતુ વ્યવહાર દષ્ટિએ ગુરુ પાસે તેનું પ્રાયશ્ચિત્ત લઈ લેવું તે રોગ્ય છે.
આ ઉપરથી એ વાત નક્કી થાય છે કે જિનશાસનમાં બ્રહ્મચર્ય સિવાયની બાબતમાં કયાંય પણ કઈ પણ વાતને એકાંતે આગ્રહ નથી. તેમ નિષેધ પણ નથી. તે તે દેશ કાળ અને જીવ દ્રવ્યના અનુસાર કાર્ય પણ કાર્ય બની જાય છે અને કાર્ય પણ અકાર્ય બની જાય છે. એટલે પુષ્ટાલંબને (ગાઢ અપવાદ) દેષિત આહાર લેવાથી થયેલી વિરાધનાથી જે કર્મ બંધાય તે બીજે સમયે ભગવાય છે અને ત્રીજા સમયે તેને ક્ષય પણ થઈ જાય છે.
