________________
[ ૬૦ ] દેવલોકના નાચ-ગાન અટકી ગયા હતા. ઇન્દ્રરાજને પિતાની એ પ્રશંસા અત્યારે શલ્યની જેમ ખૂંચી રહી હતી. એમને થયું ? મેં કરેલી અવિચારી–પ્રશંસાથી જ પ્રભુને આવા-આવા જીવલેણઉપસર્ગો સહવા પડે છે ને ! ધિક્કાર મને ! ને એમણે વ્યથચિત્તે બધું જોવા માંડયું. નાચ-ગાન ને સ્વર-સંગીતને અટકી જવાને આદેશ અપાઈ ગયો. દેવલોકમાં ગમગીની ને શેક છાયા પથરાઈ ગઈ.
સંગમની કારી ન ફાવી. આટ-આટલા પ્રચંડ-પ્રયત્ન પછી ય વીરની વીરતા ધીર જ રહી. સંગમ મનોમન બોલ્યો : રે! જે હારીને જાઉં, તો દેવલેકમાં મને બધા ધુત્કારે! સ્વમાનની ખાતર પણ મારે હવે કડક-કદમ ભરી દેવા જોઈએ ને એણે કાળચક વહેતું મૂકયું.
કાળચક ! સાક્ષાત-જમદેવ ! ચોમેર વાળાઓના લબકાર ! ભીષણ અણદાર ખૂણિયા ! હજાર-ભાર લેઢાનું એનુ વગદાર વજન! સંગમે આંગળી પર આવા કાળચકને ઘર...૨ ઘ૨.૨ ઘૂમાવ્યું. પછી કે–એકતી આંખે એ કાળચક એણે પ્રભુના દેહ ભણી છોડયું. કાળચક એટલે મેતનું ચક! પ્રભુ જેવા પ્રભુને અતુલ–બબી દેહ એના-ભારથી ધરતીમાં ઘૂટણ સુધી ખેંચી ગયે. પણ એ ધ્યાન તે અડાલ જ રહ્યું.
સંગમની ધીરજને હવે છેડો આવી ગયો. એણે છેલ્લું–છેલું કામાસ્ત્ર છોડવાનો નિર્ણય લીધે ઃ કામદેવનું બાણ ! કામદેવના કામણગારાં કટાક્ષ-સમી સોહાગ સ્વર્ગ–સુંદરીઓના પાયલ ઝગણું ઉડ્યા. ગીતમાં માદકતા હતી. સ્વરમાં સંતને શેતાન બનાવતી માયાભરી માધુરી હતી. પણ કામવિજેતાને મન તો આ બધાં ખેલ કઠ-પૂતળીઓના જ હતા.
સંગમના હૈયામાં જે કઠોરતાને છેલ્લામાં છેલ્લો છેડો હતો, તે પ્રભુના અંગઅંગમાં કરૂણાની છેલલામાં છેલલી સીમા હતી.
